Stortinget handsama og vedtok i mars 2017 ei sak om finansiering av Bypakke Nord-Jæren (Randaberg, Sandnes, Sola og Stavanger kommunar), jf. Prop. 47 S (2016-2017) og Innst. 214 S (2016-2017). Det har vore drøftingar lokalt rundt oppstartstidspunkt og innretting av det nye bompengeopplegget, men innkrevjinga starta likevel som planlagt 1. oktober 2018.

Denne vurderinga er gjort lokalt, og etter at eg orienterte ordførarane i Randaberg, Sandnes, Sola, Stavanger og Rogaland fylkeskommune om at dei hadde fridom til å fastsette dette tidspunktet sjølve.

Det er eit viktig prinsipp ved bompengefinansiering at det ligg til grunn eit lokal initiativ om slik finansiering. Staten pålegg ikkje bompengeinnkrevjing. Eg har registrert at dei lokale partane er samde om å starte forhandlingar om revisjon av den bompengefinansierte bypakken (Bymiljøpakken). Ein revidert pakke må forankrast gjennom nye lokalpolitiske vedtak. Større endringar vil kunne medføre krav om ekstern kvalitetssikring (KS2).

Når dette er på plass, vil Samferdselsdepartementet og regjeringa kunne leggje eit nytt forslag fram for Stortinget. Eg vil ikkje leggje føringar for det lokale arbeidet med å revidere bompengeopplegget, verken når det gjeld rushtidsavgift eller tidsplanen for arbeidet.

Bymiljøpakken er ein del av den gjeldande byvekstavtalen for Nord-Jæren. Det pågår no reforhandlingar av denne avtalen mellom staten, fylkeskommunen og dei fire kommunane. Det lokale arbeidet med å revidere bompengeopplegget må sjåast i samanheng med dette. Det er ein føresetnad frå staten at byvekstavtalen bidreg til å nå målet om nullvekst i persontransport med bil. Det er vidare viktig at det i reforhandlingane blir lagt til grunn at dei økonomiske rammene som staten bidreg med i Bymiljøpakken, allereie er avklart gjennom stortingshandsaming. Ut over dette har dei lokale styresmaktene stor fridom til å utforme pakken sjølv, men det må vere balanse mellom inntekter og utgifter.

Slik eg vurderer forslag 1 i representantforslaget legg Arbeiderpartiet opp til å flytte initiativet for lokal finansiering til staten. Forslag om at staten skal krevje nye modellar for fastsettelsen av bompengar vil eg på prinsipielt grunnlag rå sterkt i frå. Slik framlegget frå Arbeiderpartiet er innretta vil altså det medføre at staten tek ei langt meir aktiv rolle i å fastsette bompengar eller annan type finansiering frå bilistane si side. Dette vil kunne medføre at lokaldemokratiet vert unøding overstyrt, og det vil kunne bidra til meir bompengar over tid.

Arbeiderpartiet sitt forslag om større statleg overstyring av lokale prosessar bør avvisast.

Samferdselsdepartementet har, i samråd med Klima- og miljødepartementet og Finansdepartementet, nyleg lagt ut eit anbod på ei utgreiing av eit nytt system for vegprising. Dette arbeidet er ei oppfølging av Stortinget sitt vedtak frå handsaminga av Innst. 2 S (2016- 2017) 5. desember 2016: "Stortinget ber regjeringen utrede satellittbasert veiprising for tungtransport. Utredningen skal også inneholde en vurdering av hvordan et slikt system vil slå ut for nullutslippsbiler og overgang til biodrivstoff."

Eit system med vegprising for tunge køyretøy vil kunne gi ei rettare prising av eksterne kostnader og føre til at norske og utanlandske køyretøy i større grad betaler for vegslitasje, utslepp, køar og ulukker.

Ei slik utgreiing vil svare på mange spørsmål om mellom anna positiv og negativ påverknad ved eit slikt system, samfunnsøkonomisk lønnsemd, økonomiske og administrative konsekvensar og personvernomsyn. Det vil òg se på kva for nokre av dagens verkemiddel som bør inngå i eit system med vegprising og forholdet til dei verkemidla som eventuelt ikkje blir tilrådde inkluderte i eit system med vegprising, kva for deler av vegnettet som skal inkluderast, konsekvensar for utviklinga i køyretøyparken (inkl. bruk av biodrivstoff) og konsekvensar for støy, lokal luftforureining, klima, vegslitasje og framkomst. Utgreiinga vil òg kartleggje tekniske løysingar for vegprising og det må sikrast kompatibilitet med gjeldande og komande system for vegprising i utlandet.

Det er med andre ord eit komplekst tema, og det er behov for ei utgreiing før vi eventuelt kan starte eit pilotprosjekt. Det er per dags dato heller ikkje heimel for forsøk med vegprising. Etter at utgreiinga er ferdigstilt, vil regjeringa ta stilling til vidare arbeid med eit nytt system for vegprising.

Staten bør uansett ikkje pålegge eit byområde ei bestemt løysing ein lokalt ikkje ønsker. Forslaget frå Arbeiderpartiet opnar i stor grad for meir overstyring av lokale myndigheiter. På sikt vil det kunne auke bruken av bompengar og vegprising utover det det er lokal tilslutning til. Eg ser ingen grunn til å vedta forslag som potensielt kan medføre større belastning for bilistane er det er lokalpolitisk tilslutning til.

Det er eit fastsett prinsipp for bompengefinansierte bypakker i dei større byområda at dei skal porteføljestyrast, jf. mellom anna Prop. 47 S (2016-2017) Finansiering av Bypakke Nord-jæren i Randaberg, Sandnes, Sola og Stavanger kommuner i Rogaland. Dette er eit viktig prinsipp fordi det inneber at inntektssida og kostnadssida må speglast, og det må gjerast reelle prioriteringar dersom det ikkje er rom for å gjennomføre alle dei prosjekta og tiltaka som er ønskt innanfor ei gitt økonomisk ramme.

Dersom det blir kostnadsauke på einskilde prosjekt – anten dette gjeld prosjekt staten eller lokale styresmakter har ansvar for, skal det handterast innanfor pakka. Eg ser ikkje grunnlag for å endre denne praksisen, som òg er innarbeidd i andre bompengefinansierte bypakker.

Eg minner også om at det statlege bidraget til dei fire storbyområda er vesentleg forbetra frå når Arbeiderpartiet sat i regjering. Eg legg også til grunn at det statlege bidraget i denne bypakken er fastsett av Stortinget.

Gjennom Nasjonal transportplan 2018-2029 blei det fastsett at staten skulle dekke 50 prosent av prosjektkostnadene for dei viktigaste kollektivtransportløysingane i dei fire største byområda.

Ei utviding av 50/50-ordninga til ei 70/30-fordeling gir behov for ein betydeleg auke av den økonomiske ramma i Nasjonal transportplan. Etter mi vurdering vil ei eventuell endring i ordninga med statleg finansieringstilskot ikkje berre kunne gjelde Bussveien på Nord-Jæren. Det ville òg måtte gjelde dei andre aktuelle 50/50-prosjekta. I Nasjonal transportplan 2018-2029 er det lagt til grunn statleg delfinansiering av følgjande fem prosjekt; Fornebubanen og Metrotunnel i Oslo og Akershus, Bybanen til Fyllingsdalen i Bergen, Metrobuss trinn 1 i Trondheim og Bussveien på Nord-Jæren. Dersom staten skal dekke 70 prosent av kostnadene ved disse prosjekta, gir det eit auka behov på nærare 10 mrd. kr i planperioden.

Dersom Stortinget vel å gjere dette i strid med gjeldande NTP vil dette gå ut over andre prosjekt i eller utanfor dei store byområda. Vegar og kollektivtilbod i distrikta vil fort være taparen med Arbeiderpartiet sitt forslag. Alternativt vil vedlikehaldsetterslepet igjen auke, slik det oftast har gjort når Arbeiderpartiet har vore i regjering. Det kan også tenkast at det vil forsinke framdrifta på intercity.

Som omtalt under forslag nr. 1, har Stortinget vedtatt eit bompengeopplegg for Nord-Jæren. Dette blei innført 1. oktober i år. Dersom det blir fatta lokalpolitiske vedtak om ei revidert bompengepakke, vil eg komme tilbake til Stortinget for eit nytt samtykke.