5.1 Samandrag

5.1.1 Bakgrunn

       Spørsmålet om eller i kva grad norsk skattelovgjeving gir rett til frådrag for muting eller andre urettkomne ytingar i forretningstilhøve har vore reist i samband med einskilde oppslag i media. Finansministeren gjorde i svarbrev dagsett 2. mai 1994 på spørsmål frå Sosialistisk Venstreparti si stortingsgruppe greie for stoda, jf. punkt 5.1 i proposisjonen.

       Saka blei påny tatt opp i Stortinget sin spørretime den 15. mars 1995 av Raud Valallianse, og i brev av 3. april 1995 til Raud Valallianse si stortingsgruppe svara finansministeren jf. punkt 5.1 i proposisjonen.

5.1.2 Departementet si vurdering

       Omgrepa korrupsjon, muting (bestikkelse) og smørjing brukast om kritikkverdige betalingar for å oppnå ein urettmessig føremon. Kjenneteiknet på mutingsomgrepet m.v. er som regel ein freistnad frå betalaren på å påverke mottakaren til å gjere ei serskild og illojal favorisering av betalaren eller den han handlar for. Betalinga kan kome før eller etter den ønskte favoriseringa. Mutingsomgrepet m.v. har ikkje noko klårt definert innhald, korkje i strafferetten eller i skatteretten. Det finnast ein glidande overgang frå klårt ulovlege og straffbare betalingar via tvilsame betalingar til aksepterte former for påverknad med økonomiske middel. Døme på det siste er sponsing av konkurransepremiar med reklameeffekt, eller at ein annan arbeidsgivar byr høgare lønn for å få tak i ein dyktig fagmann tilsett hos ein konkurrent.

       Mange slike betalingar, kanskje dei fleste, skjer for å fremje næringsinteresser. Såleis vil dei ålmenne vilkåra for frådragsrett for betalinga ofte kunne vere til stades etter skattelova § 44 første ledd. Det skatterettslege problem er då å avgjere kva for avgrensing av frådragsretten som følgjer av eit eventuelt mutingsmotiv m.v. Det skattepolitiske og lovtekniske problem er å avgjere kor grensa bør gå mellom akseptable og ikkje akseptable næringsutgifter som frådragspostar i likninga, og korleis skattelova bør uttrykke dette. Problemet er størst når det gjeld utgifter på ulike internasjonale marknader etter spelereglane der.

       Nettopp av di mutingsomgrepet m.v. berre er ein karakteristikk av visse, uønskte betalingshøve, kan ein ikkje bruke omgrepet direkte i ein skatterettsleg samanhang. Ein må seie noko om dei kjenneteikna som skal avgjere om betalinga er akseptabel eller ikkje.

       I visse, klåre høve kan ein slå fast at betalinga blir ulovleg og straffbar som eit brotsverk etter norske reglar, på grunn av samanhangen med den illojale påverkinga. Utgifter til å gjere brotsverk gir ikkje frådragsrett i næring etter skattelova, sjølv om brotsverket kunne vere til føremon for næringa. Likningsmaktene skal i slike høve nekte frådrag. Om det ikkje er blitt politisak enno, bør dei også normalt melde brotsverk til politiet. Etter reglane om taushetsplikt i likningslova § 3-13 har likningsmaktene høve til å gjere slike meldingar til politiet.

       Utanfor området for klåre brotsverk er frådragssituasjonen meir usikker. Dette heng saman med at skattelova ikkje skil mellom ønskte og uønskte næringsutgifter. Det er heller ikkje heimel for frådragsavskjering på reint moralsk grunnlag. Ein særskilt regel i skattelova vil gi eit rettsleg betre grunnlag for avskjering av frådrag.

       Departementet viser også til at medlemsstatane i OECD i mai 1994 samla seg om ein rekommandasjon om kamp mot muting m.v. Eit hovudpunkt i rekommandasjonen er at skattesystemet i dei einskilde statane bør ha klåre reglar om avskjering av frådrag i mutingshøve m.v. Det er eit mål at også ikkjemedlemsstatar skal ta del i denne breie kampen mot internasjonal muting m.v.

       Departementet har difor arbeidd med eit framlegg til ein slik særkilt lovregel om frådragsavskjering. Eit viktig omsyn i arbeidet er å syte for at norsk næringsliv framleis får frådrag for akseptable utgifter, særleg i den internasjonale konkurransen. Samstundes må ein slik ny regel kunne handhevast av likningsmaktene.

       Det er sterkt ønskjeleg å få råd både frå næringslivet og frå skatteetaten om denne avgrensinga av næringsfrådrag. Departementet vil difor sende ut eit lovutkast på høyring. Endeleg lovframlegg for Stortinget vil då kome til hausten.

5.2 Komiteens merknader

       Komiteen tar departementets redegjørelse om at man vil utarbeide lovregler på dette området til etterretning. Komiteen vil ta stilling til saken når den blir fremlagt for Stortinget til høsten.