Skriftlig spørsmål fra Olve Grotle (H) til fiskeri- og havministeren

Dokument nr. 15:2432 (2023-2024)
Innlevert: 27.06.2024
Sendt: 27.06.2024
Besvart: 04.07.2024 av fiskeri- og havminister Marianne Sivertsen Næss

Olve Grotle (H)

Spørsmål

Olve Grotle (H): Den siste tida har vi sett at fleire lakseeksportørar er tekne for eksport av produksjonsfisk til utlandet. Det utan at feilretting er gjennomført og utan dispensasjon frå Mattilsynet, som er klare brot på regelverket.
Kva gjer statsråden for å sikre at eksportforbodet mot produksjonsfisk vert handheva, og at brot på regelverket får konsekvensar for dei useriøse aktørane?

Begrunnelse

Viser til sakene i media denne våren om enkelte lakseeksportørar som Mattilsynet har avdekt har selt produksjonsfisk til utlandet. Det på trass av at det er eit klart og tydeleg forbod mot sal av produksjonsfisk, og at det skal heilt ekstraordinære grunnar til for å få innvilga dispensasjon frå forbodet. Samstundes ser vi at lønsemda går ned i bransjen, men at aktørar som har vorte tekne for eksport av produksjonsfisk framleis har marginar som ligg over snittet i bransjen. Så lenge ulovleg sal av produksjonsfisk ikkje sanksjonerast, bidreg det til ei konkurransevriding og at dei seriøse aktørane i bransjen som held seg til regelverket vert svekka. Slike hendingar er med å svekke omdømmet til bransjen.

Marianne Sivertsen Næss (A)

Svar

Marianne Sivertsen Næss: Problemstillinga som stortingsrepresentanten peikar på, er viktig og noko eg sjølvsagt er svært oppteken av. For å sikre god kvalitet, like konkurransevilkår i næringa, men òg eit godt omdøme for norsk laks som går ut på marknaden, er vi avhengige av at aktørane følgjer lover og reglar nøye.
Forskrift 28. juni 2013 nr. 844 om kvalitet på fisk og fiskevarer (fiskekvalitetsforskrifta) har som mål å fremje god kvalitet på fisk og fiskevarer til forbrukar, og dessutan bidra til marknadsadgang for slike produkt i utlandet. Forskrifta sler òg fast at fisk med feil, sår og misdanningar skal sorterast og eventuelt rettast, for å hindre at fisk som ikkje er eigna for humant konsum kjem på marknaden.
Ansvaret for å følgje reglane i fiskekvalitetsforskrifta ligg naturlegvis på den enkelte næringsaktør. At andelen produksjonsfisk har auka jamt frå om lag 5 prosent til 15 prosent sidan 2008, kan derimot ikkje halde fram. Her må næringa sjølv vere sitt ansvar bevisst og sørgje for å tilpasse eigen produksjon slik at mengda produksjonsfisk går ned. Eg er bekymra for auken, og Nærings- og fiskeridepartementet har difor vore, og er framleis, i tett dialog med Mattilsynet. Det har òg vore møter med Mattilsynet på politisk nivå tidlegare i år.
Mattilsynet er tildelt ansvaret for å drive tilsyn og handheving etter fiskekvalitetsforskrifta. Kontrollen er risikobasert, som på matområdet elles, og dette inneber at ein fortrinnsvis sjekkar aktørar som vert vurderte å ha ein høg risiko for manglande etterleving av regelverket. Grunna auka mengde av produksjonsfisk blei innsatsen trappa opp i 2023, då Mattilsynet gjennomførte ein tilsynskampanje med styrka kontroll overfor slakteri og ved grensekontrollar. Fleire, alvorlege regelverksbrot blei avdekte.
Mattilsynet får stadig meldingar og tips om brot på fiskekvalitetsforskrifta, og arbeidet med å førebyggje brot på regelverket er difor styrkt sidan 2023. Mattilsynet følgjer opp saker som vert varsla, og bruken av ulike verkemiddel vert trappa opp ved gjentakande regelverksbrot. Eksempel på opptrapping ved gjentakande brot er bl.a. ilegging av forbod mot eksport og omsetjing, pålegg om tilbaketrekking frå marknaden, destruksjon, kassasjon eller bandlegging. Mattilsynet vurderer òg politimelding der det er aktuelt. I seinare tid har Mattilsynet dessutan samarbeida tett med Økokrim i fleire saker.
Sidan det stadig vert avdekt alvorlege brot på fiskekvalitetsforskrifta, har Mattilsynet også intensivert samarbeidet med tollmyndigheitene og Statens vegvesen. Hensikta er å førebyggje og avdekke ulovleg omsetjing og eksport av produksjonsfisk. I eit nyleg felles og uvarsla tilsyn hos ein lakseeksportør, avdekka Mattilsynet og Tolletaten ulovleg eksport av produksjonsfisk.
Styrkt kontroll og handsaming frå Mattilsynet er eit sterkt og viktig signal om at det ikkje skal løne seg å sluntre unna. Vi kan ikkje ha det slik at enkeltaktørar tener på å bryte regelverket. Eg har tillit til at Mattilsynet følgjer dette opp på ein god måte innanfor tildelte rammer og med dei ressursar tilsynet har tilgjengeleg.
Eit godt omdømme meiner eg at ein først får ved å vere open og følgje spelereglane. Vi har sett fleire uheldige eksempel på dårleg dyrevelferd og høg dødelegheit i oppdrettsnæringa den siste tida, og det har vorte tydeleg at det er behov for ein grundig gjennomgang av systemet for løyver i havbruk og tydelegare politikk for dyrevelferd. Med ei ny havbruksmelding og ny dyrevelferdsmelding ynsker regjeringa å peike ut retninga for havbrukspolitikken i framtida.