Spørsmål

Grunde Almeland (V): Kan statsråden gjøre rede for det juridiske handlingsrommet for å tilby fast ansettelse for kommunale beredskapshjem?

Svar

Kjersti Toppe: Oslo kommune ved Barne- og familieetaten har bedd departementet om å gjere greie for det juridiske handlingsrommet for å tilby fast tilsetting for kommunale beredskapsheimar. Mitt departement har for kort tid sidan svart på førespurnaden i samråd med Arbeids- og inkluderingsdepartementet. Svarbrevet følgjer vedlagt til informasjon. Eg vil under seie noko om innhaldet i brevet.
Fosterheimsordninga byggjer på eit grunnsyn om familien som oppvekstarena for barn, og at barnet skal inngå som eit familiemedlem i ein familie der fosterforeldre skal gi omsorg på vegner av barnevernstenesta. Fosterheim er i dag det mest nytta tiltaket for barn som av ulike årsaker ikkje kan bu heime.
Departementet har lagt til grunn at fosterforeldre er oppdragstakarar. Dette er i samsvar med mellom anna Høgsterett si avgjerd frå 2013 der dei kom til at ei fostermor i eit beredskapsheim var oppdragstakar og ikkje arbeidstakar etter arbeidsmiljølova. Høgsterett viser mellom anna til at kjernen i fosterheimsoppdraget «er å stille til rådighet et hjem hvor fosterbarnet så langt som mulig skal være som et familiemedlem.» Vidare blir det uttalt at «En slik oppgave skiller seg i sine grunntrekk klart fra hva som naturlig kan karakteriseres som ‘arbeid i annens tjeneste’.
Sjølv om fosterforeldre er å rekne som oppdragstakarar, er det som eit utgangspunkt ikkje noko rettsleg i vegen for at dei kan tilsetjast som arbeidstakarar. Etter synet til departementet vil det å gi fosterheimar fast tilsetjing likevel ikkje vere i tråd med det som er sjølve kjernen i oppdraget til fosterforeldre. Det vil også ha nokre rettslege konsekvensar som ikkje er i samsvar med det å vere fosterheim.
Dersom fosterforeldre gjennom eit tilsetjingsforhold skulle bli gitt status som arbeidstakar, vil arbeidsmiljølova og ferielova gjelde fullt ut. Det er særlege forhold ved det å vere fosterforelder som gjer at fleire av reglane i arbeidsmiljølova ikkje passar. Dette gjeld særleg reglane i lova om arbeidstid. Her blir det mellom anna stilt krav til dagleg og vekevis arbeidstid og arbeidsfri, som ikkje vil vere i samsvar med å ha døgnkontinuerlege omsorgsoppgåver som fosterforeldre har. Fosterforeldre kan ikkje ha turnus eller krav om friperiodar som ikkje tek omsyn til behovet til det enkelte barnet. Tilgangen som ligg i dagens reglar til å gjera unntak frå arbeidstidsreglane vil etter synet til departementet ikkje vere tilstrekkeleg til å gjere dei omfattande unntaka, særleg med omsyn til kvile, som er naudsynte for eit fosterheimsoppdrag som er døgnkontinuerleg.
Fosterheimsomsorga er ei prioritert oppgåve for meg, og regjeringa arbeider med ei melding til Stortinget om fosterheimar som vil bli lagt fram i løpet av 2024. I dette arbeidet vil vi mellom anna sjå på dei økonomiske rammene for fosterfamiliar og korleis sikre betre oppfølging av fosterheimane.

Vedlegg til svar