Skriftlig spørsmål fra Hadia Tajik (A) til finansministeren

Dokument nr. 15:2406 (2019-2020)
Innlevert: 25.08.2020
Sendt: 26.08.2020
Besvart: 01.09.2020 av finansminister Jan Tore Sanner

Hadia Tajik (A)

Spørsmål

Hadia Tajik (A): Kva handlingsrom innafor EØS har Norge på utforminga av fritaksmetoden og aksjonærmodellen?

Begrunnelse

Grunngjevinga bak fritaksmetoden er å unngå dobbel skattlegging, men metoden har vist seg å ha nokre uheldige sideeffektar. I NOU 2014:13 «Kapitalbeskatning i en internasjonal økonomi» kan me lese at «Kravet til skattemessig likebehandling av selskap innenfor EØS, og innføringen av fritaksmetoden i 2006, bidrar til at det norske skattesystemet gir vide muligheter for norske selskap til å flytte overskudd mellom konsernselskap». I tillegg syner tal frå skatteetaten at norske bedriftseigarar i åra 2016-2018 har henta ut over 200 mrd. kr skattefritt frå bedriftar dei eig, og flytta dei til private holdingselskaper (DN 14.12.19).

Jan Tore Sanner (H)

Svar

Jan Tore Sanner: Noreg har i prinsippet full handlefridom ved utforminga av fritaksmetoden og aksjonærmodellen innanfor EØS. For å etterleve pliktene som Noreg har etter EØS-avtala, er det likevel naudsynt med lik behandling av aksjeinntekter frå norske selskap og utanlandske selskap som høyrer heime innanfor EØS. Dette inneber at eventuelle innskrenkingar i reglane også må gjelde i reint nasjonale tilfelle – ikkje berre i dei grensekryssande. Det same gjeld for skattereglane i dei andre EØS-landa, noko som gjer at norske selskap og aksjonærar møter same skattevilkår som innanlandske investorar når dei investerer eller etablerer seg i andre EØS-land.
Då Stortinget innførte fritaksmetoden og aksjonærmodellen som ein del av 2006-reforma, var det eit resultat av breie og grundige utgreiingar om kva slags system ein bør ha for skattlegging av aksjeinntekter innanfor Noreg og EØS, sjå NOU 2003:9 (Skaugeutvalget), St.meld. nr. 29 (2003–2004) og Ot.prp. nr. 1 (2004–2005). I vurderinga var det òg eit viktig mål å bringe Noreg si skattlegging av aksjeinntekter i selskap i samsvar med EØS-retten, idet dei tidlegare reglane ikkje likebehandla aksjeinntekter for norske og utanlandske selskap. I utgreiingane blei difor særleg omsynet til å unngå uynskte tilpassingar i dei grensekryssande tilfella vurdert, og det blei gjort tiltak for å motverke desse. Innanfor EØS gjeld mellom anna avgrensingar av fritaksmetoden mot inntekt til og frå selskap som høyrer heime i lågskatteland innanfor EØS og/eller ikkje er reelt etablert eller driv reell økonomisk aktivitet der. Vi har også særlege reglar om skattlegging av ikkje-skattlagde gevinstar ein aksjonær tek ut av norsk skattleggingsområde ved utflytting.
I utgreiinga av aksjonærmodellen og fritaksmetoden blei det framheva at desse reglane var meir like reglane i andre europeiske land, sjå Meld. St. 29 (2003–2004) Om skattereform, punkt 8.1 og 3.4.1.3. Fritaksmetoden gjekk inn i ein internasjonal trend der godtgjeringssystema vart erstatta med skattefritak for aksjeinntekter i selskap frå både innanlandske og utanlandske selskap. Det blei mellom anna vist til at slike skattefritak var innført eller planlagt innført i Sverige, Danmark, Finland, Storbritannia, Tyskland og Nederland.
Fritaksmetoden og aksjonærmodellen representerer difor eit systemval, og ikkje eit hòl i skattesystemet som må tettast.
Framstillinga i DN-artikkelen som representant Tajik syner til i grunngjevinga for spørsmålet, er ikkje dekkjande. Fritaksmetoden sørgjer for at overskot ikkje vert skattlagt fleire gonger i kjeder av selskap, såkalla kjedeskattlegging, ved at utbytte og aksjegevinstar normalt er skattefrie for selskap som tek imot utbytte eller gevinst. Slik unngår ein at skattenivået på selskapsoverskot vert urimeleg høgt og vilkårleg, avhengig av korleis selskapsstrukturen ser ut, og at kapital vert låst inne, kanskje i ei lite lønsam verksemd. Sjølv om fritaksmetoden gir skattefritak på aksjeinntekt i selskap, medfører aksjonærmodellen at aksjeinntekt ut over risikofri rente vert skattlagt når inntekta går til personlege aksjonærar. Til saman inneber dei to regelsetta at overskotet vert skattlagt to gonger i staden for fleire: fyrst i selskapet som skapar overskotet, deretter ved utdeling til personleg aksjonær. For utanlandske aksjonærar blir skattlegginga sikra gjennom kjeldeskatten på utbytte.