6. Endringar i reglane om betaling av skatt for fiskarar
Etter lov av 21. november 1952 nr. 2 om betaling og innkreving av skatt (skattebetalingslova) § 1 skal fysiske personer betale forskot på skatt, anten i form av forskotstrekk eller i form av utskriven forskotsskatt. Som eit tillegg til den ordinære ordninga er det i fiskerinæringa ei særskilt ordning med sikringstrekk. Sikringstrekket tenar som ein ekstra tryggleik for oppgjeret frå arbeidsgivaren for forskotstrekk og for utskriven forskotsskatt for oppgjersmottakarar som ikkje er arbeidsgivarar.
Finansdepartementet meiner at det ikkje lenger er behov for ei slik særordning. Departementet foreslår derfor å avskaffe ordninga med sikringstrekk i fiskerinæringa.
Departementet sitt allmenne syn er at det ordinære forskotssystemet for skatt av fiske- og fangstinntekter - med visse tilpassingar - bør vere tilstrekkeleg til å sikre skattebetalingane på dette området. Tilleggssikringa i form av sikringstrekk bør berre førast vidare dersom ein måtte vente seg ein ikkje godtakbar svikt i skattebetalingane ved å ta bort tilleggssikringa. Departementet kan ikkje sjå at det ligg nokon slik risiko i å ta bort ordninga med sikringstrekk.
Det ordinære forskotssystemet i fiske og fangst sikrar normalt at skatt blir trekt i utbetalingar til lønnstakarer og lottfiskarar, og at trekkbeløpa blir overførte til skatteoppkrevjaren. Ein kan ikkje utelukke svikt ved at enkelte trekkpliktige utbetalarar ikkje etterlever pliktane sine, men det er ikkje spesielt for fiske og fangst. Manglande trekk (altså for stor netto utbetaling) fritek ikkje for betalingsansvar for det beløp som skulle ha vore trekt, og kan også leie til straffansvar. Ein kan heller ikkje utelukke pliktbrot i ordninga med sikringstrekk. Samla sett er det ikkje grunnlag for å seie at sikringstrekk (i tillegg til forskotstrekk) gir ein vesentleg tryggare pengestraum inn til skatteoppkrevjarane, enn forskotstrekk aleine. Det er heller ikkje grunnlag for å seie at det etter høva er fleire dårlege skattebetalarar i fiske og fangst enn i andre næringsgreiner. Omsynet til lik handsaming av ulike næringsgreiner taler mot ei særleg skattebetalingsordning for fiske og fangst.
Historisk sett kan ordninga med sikringstrekk sjåast som eit tiltak for å flytte ein del av trekkplikta til første utbetalingsledd, normalt fiskesalslaga. Desse har eit administrativt apparat og kan sjåast som meir profesjonelle enn den enkelte arbeidsgivar om bord (reiarlag, høvedsmann m.v.), som normalt er neste utbetalingsledd på vegen frå salslaget til den enkelte fiskar som bemanner båten. Men desse neste utbetalingsledda sparer ikkje noko kontor- og rekneskapsarbeid av di fiskesalslaget har gjort eit allment 12 pst. sikringstrekk i salsoppgjeret for båten sin fangst. Reiarlag, høvedsmann m.v. har like fullt det vanlege arbeidsgivaransvaret som skal oppfyllast, mellom desse også rekneskapsplikt for utbetalingane til den enkelte fiskar om bord. For så vidt blir det eit meirarbeid å samordne salslaget sitt sikringstrekk med desse arbeidsgivarpliktane i neste ledd. Det er jo ikkje meininga å ha for mykje (dobbelt) trekk, berre at sikringstrekket skal vere eit forskot i første betalingsledd på forskotstrekket i neste ledd.
Det ordinære forskotstrekket gjeld alle fiskarar som ikkje har eigarinteresser i båten, utan omsyn til om inntekta deira om bord er fastlønn, daglønn eller lottinntekt. Sikringstrekk blir då ei tilsvarande svakt grunngitt ordning for alle desse fiskarane.
Fiskarar som er båteigarar, t.d. einefiskarar og aktive andelseigarar m.v., har ikkje forskotstrekk i sine salsinntekter, av di salsinntektene for ein stor del går til drift av båten. I staden har dei forskotsskatt i 4 terminer i året. Forskotsskatten blir utskriven av likningskontoret på grunnlag av registrerte data om tidlegare års skattepliktige næringsoverskot m.v. Det er vanskeleg å tilpasse eit prosentvis sikringstrekk hos salslaget til desse skattebetalingane. På same måten som for andre næringsdrivande må det vere forsvarleg å basere skattebetalingsordninga i fiske og fangst på slike terminoppgjør, når skattyteren får bruttoinntekt si i hende utan forskotstrekk.
At fiske- og fangstinntekter er sesongbasert og kan svinge mykje gjennom året og frå år til år, er etter departementet sitt syn ikkje noko sterkt argument for ei ekstra betalingssikring for skatt. Mange bransjar har store inntekts- og sesongvariasjonar. Den ordinære betalingsordninga for skatt tek omsyn til dette, men krev samstundes at skattetrekkmidlar skal forvaltast trygt og innbetalast ved forfall annan kvar månad. Ein kan ikkje nytte trekkmidlar til finansiering av drifta, sjølv om lønneutbetalinger med trekk ofte må gjerast før salsoppgjer for fangst kan dekkje lønnene. For næringsdrivande einefiskarar m.v. med forskotsskatt i terminar i staden for forskotstrekk, er det gjennom dialog med likningskontoret mogleg å få storleiken på terminane tilpassa inntektsfasene i året.
Det tyngste motargument mot å ta bort ordninga med sikringstrekk er at denne ordninga sikrer det offentlege mot insolvensrisiko hos dei trekkpliktige arbeidsgivarane og dei skattepliktige einefiskarane m.v. Med faktisk insolvens og avskriving av tapte skattekrav vil det berre bli i eit lite antall høve på dette området. Departementet finn det ikkje rett å halde på ei allmenn ordning med sikringstrekk, av di ein liten del av dei personane ordninga vil gjelde for, kan disponere midlane sine slik at dei råker ut i insolvens. Heller ikkje slik svikt er spesiell i denne bransjen. Det offentlege må kunne ta den same risikoen for insolvens her som i andre bransjar.
Innanlandsk sal av fangst vil oftast vere meirverdiavgiftspliktig for båteigaren. På dette avgiftsområdet har ein klart seg utan nokon ordning med trekk for å sikre avgiftsbetalinga frå båteigaren til skattefogden. Meirverdiavgift av brutto omsetning kan ofte bli eit høgare beløp enn skatten av overskotet frå omsetninga. Det blir då noko tilfeldig at inntektsskatten har ei ekstra sikring som ikkje meirverdiavgifta har.
Departementet kan etter dette ikkje sjå at innvendingane frå Norges Fiskarlag i høyringa bør vere avgjerande. Departementet legg serleg vekt på at den ordinære forskotsordninga i seg sjølv inneheld ei god betalingssikring, og at det ikkje er naudsynt å ha ei strengare skattebetalingsordning for fiske- og fangstinntekter enn for andre skattepliktige yrkesinntekter. Det blir ikkje gjort framlegg om endring i reglane om forskottstrekk i fiske og fangst no. Departementet kan derfor ikkje sjå at opphevinga av reglane om sikringstrekk vil føra med seg monaleg meirarbeid for dei trekkpliktige.
Ei oppheving av ordninga med sikringstrekk vil ikkje påverke systemet for produktavgift, som i seg sjølv er ei førsteleddsavgift. Omsynet til denne avgifta kjem derfor ikkje inn i vurderinga her.
Med opphevinga av reglane om sikringstrekk fell også særordninga med betaling av sikringstrekk til skattefuten bort. Oppgjer for trekt forskot på skatt skal betalast til skatteoppkrevjaren. Av den grunn er det ikkje behov for heimelen i skattebetalingslova § 12 nr. 4 første punktum. Lovas § 12 nr. 1 siste punktum held fram som heimel for særreglar om oppgjer og betaling av forskottstrekk.
Departementet foreslår etter dette å oppheve reglane om sikringstrekk.
Ein syner til forslaget om å oppheve skattebetalingslova §§ 12 nr. 4 og 5, 46 nr. 3, 47 nr. 4, 49 nr. 1 første ledd siste punktum. Det blir også synt til forslaget om å endre skattebetalingslova § 51 nr. 1 første ledd og at § 47 nr. 5 skal bli § 47 nr.
Departementet foreslår at endringane tek til å gjelde frå 1. januar 2001 med verknad for salsoppgjer som blir betalt frå og med denne dato.
Komiteen sluttar seg til Regjeringa sitt forslag.
Oppheving av ordninga med sikringstrekk vil berre i liten grad auke risikoen for at skatterestansane og skattetap ved insolvens blir større. Denne risikoen haldast for å vere akseptabel. Opphevinga inneber at salslaga og andre kjøparar av fisk i førstehand ikkje lenger blir pålagde oppgåva med sikringstrekket. Dette ser departementet som positivt. Også for skattestyresmaktene vil det bli ei forenkling ved at ei teknisk komplisert og avvikande ordning blir oppheva. Skattedirektoratet har i samband med utvikling av nytt forvaltningssystem for felles innkrevjing (SKARP) uttalt at vidareføring av ordninga vil komplisere utviklinga av det nye systemet.
Komiteen tek dette til etterretning.