Begrunnelse

I lov og forskrift er NIKU pålagt å utføre graving i Noregs 8 mellomalderbyar, i tillegg til kyrkjegardar og borganlegg frå mellomalderen. Staten bidreg ikkje med midlar til dette. User-pay-prinsippet skal ligge til grunn, og NIKU skal gjere det til sjølvkost utan å rekne inn overskot. I ny budsjettmodell frå 2026 blir det lagt til grunn at det er 100% inndekning, altså ingen opphald mellom utgravingsprosjekta. I tillegg til at tiltakshavarane berre skal betale for sitt tidsavgrensa oppdrag. Når det ikkje er oppdrag sit altså NIKU utan inntekter i arkeologisk avdeling. Dette svekker økonomien, sjølv om det er ei lovpålagt oppgåve. I følgje NIKUs eigne utrekningar vil ny budsjettmodell påføre dei eit underskot på 12-15 millionar kr. i 2026, rekna ut frå 2023-tal, berre knytt til denne lovpålagte oppgåva. Viss dette blir utfallet vil truleg NIKU gå konkurs i løpet av 2 år.
KLDs nye budsjettmodell legg til grunn stor bruk av mellombels tilsette. Av dei 30 fast tilsette arkeologane i dag, vil dei fleste miste sin faste stilling og måtte gå over i mellombelse stillingar.