Kyrkjebygga i Noreg er viktige symbol på den felles
kristne kulturarven i landet og sentrale kjelder for å forstå norsk
kulturhistorie. Det er 1 620 kyrkjer i Noreg. Mange av kyrkjebygga
er kulturminne som framleis aktivt tener føremålet sitt som soknekyrkjer.
Sjølv om mange kyrkjer er haldne godt ved like og
fungerer som soknekyrkjer, er tilstanden for mange av kyrkjene prega
av mangelfullt vedlikehald, og dei har eit betydeleg behov for å
bli sette i stand. Etterslepet på vedlikehaldet for norske kyrkjebygg
er berekna til å vere fleire milliardar kroner. Stortinget har uttalt
at det er behov for å setje i verk tiltak for å betre istandsetjinga
og sikringa av kyrkjebygg, og at det betydelege etterslepet i vedlikehaldet
av kyrkjebygga er ei utfordring som det hastar å finne løysingar
for.
Det er både ei nasjonal og lokal oppgåve å ta vare
på kyrkjebygga og dei verdiane dei representerer. Ansvaret for vedlikehaldet
av kyrkjene er etter lov om Den norske kirke (kyrkjelova) lagt til
kommunane og dei kyrkjelege fellesråda. Kommunane har det økonomiske
ansvaret for å halde ved like og sikre kyrkjebygga. Det økonomiske
ansvaret byggjer på føresetnaden om at dei kommunale løyvingane
til kyrkjene gir grunnlag for tilfredsstillande drift og vedlikehald av
kyrkjer og kyrkjegardar, og for å dekkje utgiftene til kyrkjelege
stillingar. Kommunen set budsjettramma for desse føremåla som ein
del av dei ordinære kommunale prioriteringane. Kyrkjebygga er eigde
av sokna og forvalta av kyrkjelege fellesråd. Som eigarar har sokna
ansvaret for at vedlikehaldsarbeidet blir utført.
Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet
har det overordna ansvaret for kyrkjeområdet og skal leggje til
rette for ei ønskt utvikling på området. Departementet skal også
leggje til rette for at kommunar og kyrkjeeigarar forvaltar kyrkjebygga
i tråd med kyrkjelovgivinga og lovgivinga på kulturminnefeltet.
Miljøverndepartementet har det overordna ansvaret for kulturminnevernet.
Kommunal- og regionaldepartementet har etatsstyringsansvaret for
Husbanken, som administrerer rentekompensasjonsordninga for kyrkjebygg.
Rentekompensasjonsordninga for å setje i stand kyrkjebygg
blei etablert som eit statleg tiltak i 2005 og er eit insentiv for
å stimulere til å halde ved like og sikre kyrkjene, og til å ta
att vedlikehaldsetterslep for kyrkjebygg. Ordninga inneber at staten
kompenserer for renteutgiftene kommunane har ved investeringar i
kyrkjebygg. Den totale investeringsramma for rentekompensasjonsordninga
har auka frå 500 mill. kroner i 2005 til 2,5 mrd. kroner i 2010.
For 2011 er investeringsramma utvida med 400 mill. kroner til 2,9
mrd. kroner.
Statlege tiltak som er knytte til vedlikehald
og sikring av kyrkjebygg, består i tillegg til rentekompensasjonsordninga
av tiltakspakken frå regjeringa frå 2009, stavkyrkjeprogrammet, overføringar
frå Opplysningsvesenets fond, tilskot frå Norsk Kulturminnefond
og tilskot frå Riksantikvaren. I tillegg blir det i statsbudsjettet sett
av midlar til sentrale tiltak for kyrkjebygga og forvaltinga av
kyrkja, til dette høyrer tilskot til brann- og innbrotsførebyggjande
tiltak.
Målet med undersøkinga har vore å vurdere det arbeidet
styresmaktene gjer for å halde ved like og sikre kyrkjebygga.
Følgjande problemstillingar er undersøkte:
Korleis er norske
kyrkjebygg haldne ved like og sikra?
Korleis tek kommunane hand om det økonomiske
ansvaret for å halde ved like kyrkjebygga?
Korleis tek dei statlege styresmakter hand
om det nasjonale ansvaret for å halde ved like og sikre kyrkjebygga?
Undersøkinga er avgrensa til dei 1 581 kyrkjene som
er eigde av sokna og forvalta av dei kyrkjelege fellesråda.
For å belyse dei tre problemstillingane i undersøkinga
er det gjort dokumentanalyse og intervju, og tilgjengeleg statistikk
er samanstilt og analysert. I tillegg er det gjort undersøkingar
i fire utvalde kommunar for å illustrere dei utfordringane ein står
føre når det gjeld vedlikehald og sikring av kyrkjebygg. Innsamlinga
av data er gjort i perioden frå august 2010 til januar 2011.
Relevante stortingsdokument, forskingsrapportar,
lover, forskrifter, retningslinjer, rundskriv og offentlege utgreiingar
er gjennomgåtte. Det er også henta inn og gjennomført analysar av
statistikk om tilstanden på kyrkjebygga og bruken av rentekompensasjonsordninga,
kommunestorleiken, kommuneøkonomien og kyrkjetettleiken.
Dei tilstandsvurderingane av norske kyrkjebygg som
Kyrkjeleg arbeidsgivar- og interesseorganisasjon står bak, har vore
hovudgrunnlaget for data om tilstanden på kyrkjebygga. Tilstandsvurderingane
har kartlagt stoda for eksteriøret og interiøret på kyrkjebygga.
Når tilstanden er vurdert som utilfredsstillande, er det anten behov
for normale reparasjonar eller større tiltak som følgje av samanbrot
eller funksjonell svikt. Når tilstanden er tilfredsstillande, er
det berre trong for avgrensa vedlikehaldstiltak. Datagrunnlaget
frå 2009/10 er testa utan at det er funne omfattande veikskapar
i materialet. Når vedlikehald og sikring av kyrkjebygg er omtalte
i denne undersøkinga, viser det til tilstanden på yttertak og tårn,
yttervegger, grunn og fundament, og til brann- og tjuverisikring.
Revisjonen omfattar perioden 2005–2010.
Utgiftene som dei kyrkjelege fellesråda har
hatt til vedlikehald på og investeringar i kyrkjebygga kvart år,
har auka frå 285 mill. kroner i 2005 til 766 mill. kroner i 2009.
Det har i gjennomsnitt vore brukt 59 012 kroner årleg på kontinuerleg vedlikehald
per kyrkje dei siste fem åra.
Kyrkjelova byggjer på ein føresetnad om at det skal
vere dialog og samspel mellom kommune og kyrkje. Undersøkinga i
dei fire kommunane indikerer at det er etablert eit godt samarbeid mellom
kommunane og dei kyrkjelege fellesråda. Det ser også ut til at det
er avklarte ansvarsforhold mellom dei departementa som har ansvaret
for å forvalte kyrkjebygga.
Kunnskap og informasjon om tilstanden på kyrkjebygga
er nødvendig for at ein skal kunne ta hand om det overordna styringsansvaret
for kyrkjebygga. Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet
har støtta Kyrkjeleg arbeidsgivar- og interesseorganisasjon økonomisk for
etableringa av kyrkjebyggdatabasen og gjennomføringa av to tilstandsvurderingar
av norske kyrkjebygg. Kyrkjebyggdatabasen kom i drift frå 1. januar
2005 og inneheld opplysningar om kyrkjer i Noreg. Samla har desse
tiltaka gitt Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet
betre styringsinformasjon.
Undersøkinga viser at vedlikehaldstilstanden
på kyrkjebygga i Noreg er betra i perioden 2005–2010. Delen kyrkjer
med tilfredsstillande tilstand har auka frå 52 til 63 prosent (993
kyrkjer). Tilstanden er betra i alle kategoriar av kyrkjer:
For freda kyrkjer
er delen auka frå 47 til 59 prosent
For verneverdige kyrkjer er delen auka
frå 45 til 61 prosent
For listeførte kyrkjer bygde etter 1850
er delen auka frå 50 til 65 prosent
For andre kyrkjer bygde etter 1850 er delen
auka frå 58 til 64 prosent
Det kjem fram av undersøkinga at kyrkjebygga
i Noreg er betre sikra mot brann og tjuveri i 2010 enn i 2005. Totalt
har delen kyrkjer med tilfredsstillande brann- og tjuverisikring
auka frå 79 prosent i 2005/06 til 83 prosent i 2009/10. Delen kyrkjer
med tilfredsstillande brann- og tjuverisikring aukar med alderen
på kyrkjene. I 2009/10 hadde 89 prosent av dei freda kyrkjene, 89
prosent av dei verneverdige, 82 prosent av dei listeførte og 79
prosent av dei andre kyrkjene bygde etter 1850, tilfredsstillande
brann- og tjuverisikring.
Dette viser at statlege styresmakter har følgt
opp dei sentrale føresetnadene frå Stortinget om å trappe opp arbeidet
med vedlikehald og sikring av kyrkjebygga.
Trass i at utviklinga i perioden frå 2005/06
til 2009/2010 har vore positiv, viser undersøkinga at det framleis
er monalege manglar i vedlikehaldet og i brann- og tjuverisikringa
av kyrkjebygga. Dette gir ein stor risiko for at uerstattelege kulturverdiar
kan forfalle og ikkje bli tekne vare på for ettertida, eller vere
sikra mot brann, slik kommunal- og forvaltingskomiteen har føresett, jamfør
Innst. 246 S (2009–2010). Føresetnaden frå kommunal- og forvaltingskomiteen
om at kyrkjene skal sikrast mot forfall, er per 2011 ikkje realisert.
Undersøkinga viser at 37 prosent av norske kyrkjebygg
i 2010 framleis hadde til dels omfattande vedlikehaldsmanglar. Det
tilsvarer 586 kyrkjer. Av desse er 60 prosent (354 kyrkjer) freda
eller vurderte til å ha særleg verneverdi.
Kyrkjer som er bygde før 1650, er automatisk freda
med heimel i lov om kulturminner (kulturminnelova). Sjølv om delen
freda kyrkjer med tilfredsstillande vedlikehaldstilstand har auka,
er det framleis denne kyrkjetypen som har høgste delen utilfredsstillande
tilstand med 41 prosent i 2009/10.
Dei verneverdige og listeførte kyrkjene har
39 og 35 prosent utilfredsstillande tilstand i 2009/10. Det same
gjeld 36 prosent av dei andre kyrkjebygga som er bygde etter 1850.
For kyrkjer i alle kategoriar er vedlikehaldsutfordringane størst
for yttervegger, yttertak og tårn.
Undersøkinga viser at talet på kyrkjer med utilfredsstillande
tilstand er redusert med 156 kyrkjer i perioden 2005/06 til 2009/10.
Dette tilsvarer 15 kyrkjer kvart år. Dersom vedlikehaldsarbeidet
held fram i eit like stort omfang som frå 2005/06 til 2009/10, og
tilstanden for godt vedlikehaldne kyrkjebygg er uendra, får kyrkjebygga
i Noreg tidlegast ein tilfredsstillande tilstand i 2025.
Trass i at brann- og tjuverisikringa av kyrkjebygga
i Noreg generelt sett har betra seg, viser undersøkinga at 17 prosent
av alle kyrkjebygga per 2010 framleis har manglar ved brann- og
tjuverisikringa. Manglane er knytte til rømmingsvegar, brannvernsutstyr
og brann- og innbrotsalarm. 17 prosent er 266 kyrkjer, og halvparten
av desse kyrkjene er freda eller er vurderte til å ha ein særleg
verneverdi. 33 prosent av kyrkjebygga har per 2010 ikkje installert
automatisk brannvarslingsanlegg, og berre ein mindre del av kyrkjebygga
har sprinklaranlegg for vatn. Til dømes har 13,5 prosent av dei freda
kyrkjene slikt sløkkeanlegg. Det er også ein mindre del av kyrkjebygga
som har tørrsprinkel- og vatntåkeanlegg. Om lag halvparten av kyrkjebygga
manglar alarmanlegg mot innbrot.
Det er gjort fleire berekningar av vedlikehaldsetterslepet
for kyrkjebygg. Berekningane har noko ulikt omfang og gir ulike
kostnadsoverslag. Beløpa varierer frå fem til tolv mrd. kroner. Sjølv
om undersøkinga ikkje gir grunnlag for noko sikkert anslag for vedlikehaldsetterslepet, kan
det leggjast til grunn at etterslepet per 2011 framleis er betydeleg.
Alle aktørane som er intervjua i undersøkinga, er kjende med at
det er eit stort vedlikehaldsetterslep knytt til vedlikehald og
sikring.
Rentekompensasjonsordninga er ikkje tilstrekkeleg
for å sikre vedlikehald og sikring av kyrkjebygg. Undersøkinga viser
at rentekompensasjonsordninga har stimulert kommunane til å auke
vedlikehaldsinnsatsen for kyrkjebygga. I perioden frå 2005 til april
2011 er det gitt tilsegn om rentekompensasjon for 601 kyrkjer, fordelte
på 255 kommunar, som utgjer 59 prosent av kommunane i landet. Undersøkinga
viser at det er ein større del av kommunar med svak kommuneøkonomi
som har fått tilsegn om rentekompensasjon (74 prosent), enn delen
kommunar med middels eller god kommuneøkonomi (60 prosent og 43
prosent). Samtidig viser analysen av samanhengen mellom tilstanden
på kyrkjebygg og tilsegn om rentekompensasjon at det er ein mindre
del av kommunane med utilfredsstillande tilstand på kyrkjebygga
som har fått tilsegn om rentekompensasjon, enn kommunar som har
god tilstand på kyrkjebygga sine.
Dei seinare åra fram mot 2011 har det vore ein svært
sterk vekst i lånegjelda til kommunesektoren. Per januar 2011 låg
nettogjelda på i overkant av 50 prosent av inntektene. Å bruke rentekompensasjonsordninga
for kyrkjebygg inneber ofte at kommunane aukar låneopptaket. Ein
kommune i kommuneundersøkinga opplyser at dette er årsaka til at
ordninga ikkje blir nytta sjølv om kyrkjene i kommunen har store
vedlikehaldsbehov. Undersøkinga viser til at rentekompensasjonsordninga
i lag med dei andre statlege tiltaka ikkje sikrar ein tilstrekkeleg
vedlikehaldsinnsats.
Ifølgje nasjonalt mål 2.1.4 skal freda bygningar ha
eit ordinært vedlikehaldsnivå innan 2020, jamfør Innst. 9 S (2010–2011).
Dette målet har i hovudsak lege fast sidan tusenårsskiftet, jamfør St.meld.
nr. 8 (1999–2000) og Innst. S. nr. 256 (1999–2000). Energi- og miljøkomiteen
bad også i Innst. S. nr. 227 (2004–2005) regjeringa om å utarbeide
ein strategi for korleis ein kunne sikre eit forsvarleg vedlikehaldsnivå
for alle freda og verneverdige kyrkjer. Undersøkinga viser at det
ikkje er lagt eigne planar for korleis dei freda kyrkjene skal få
eit ordinært vedlikehaldsnivå innan 2020, eller eigne planar som
skal sikre freda og verneverdige kyrkjer eit forsvarleg vedlikehaldsnivå.
Eitt unntak er dei 28 norske stavkyrkjene. For desse kyrkjene er
det sett i gang eit eige program for istandsetjing som skal gå fram
til 2015. Den økonomiske ramma for programmet er på 150 mill. kroner.
Ved utgangen av 2010 var 18 av dei 28 stavkyrkjene sette i stand.
Miljøverndepartementet og Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet viser
til at tiltak som rentekompensasjonsordninga for kyrkjebygg, generell
styrking av kommuneøkonomien og andre sentrale tiltak til fordel for
kyrkjebygga er element i ein strategi for å oppgradere dei andre
freda og verneverdige kyrkjebygga til eit forsvarleg vedlikehaldsnivå. Fornyings-,
administrasjons- og kyrkjedepartementet viser også til at ein strategi
for korleis dei verneverdige kyrkjene skal kunne sikrast eit forsvarleg
vedlikehaldsnivå, må byggje på føresetnaden om at det økonomiske
ansvaret for kyrkjene ligg til kommunane.
Det er forskjellar mellom kommunane når det gjeld
vedlikehaldstilstanden på kyrkjebygga. 75 kommunar har tilfredsstillande
tilstand på alle kyrkjebygga sine både i 2005/06 og 2009/10, 24 kommunar
har utilfredsstillande tilstand på alle kyrkjebygga i begge åra.
Det store fleirtalet av kommunane har kyrkjer med både tilfredsstillande
og utilfredsstillande tilstand. Ein analyse av statistikken viser
ingen klar samanheng mellom tilstanden på kyrkjebygga og variablane kyrkjetettleik,
kommuneøkonomi eller kommunestorleik.
Eit planfast vedlikehald på eit fagleg rett
nivå er ofte lønnsamt og fører over tid til at forvaltingskostnadene
blir lågare enn elles. Når det planfaste vedlikehaldet blir forsømt,
aukar skadeomfanget. Undersøkinga viser at trass i at tilstanden
på kyrkjebygga i perioden 2005–2010 generelt sett er betra, er det
ei utfordring for kommunane å klare å drive eit jamt vedlikehald over
tid. Statistikk frå tilstandsvurderingane viser at av 5 816 moglege
endringar på bygningsdelar i perioden 2005–2010 har 26 prosent gått
i positiv retning. Over halvparten av bygningsdelane har ikkje endra
status i same periode, medan 19 prosent av endringane har gått i
negativ retning.
I undersøkinga er det vist eit døme på korleis manglande
vedlikehald over tid kan føre til at skadeomfanget akselererer og
istandsetjingskostnadene aukar. Ifølgje tal frå Oslo kirkelige fellesråd
førte utsetjinga av vedlikehaldet på Oslo Domkirke til ei meirutgift
frå opphavleg kostnadsoverslag på om lag 120 mill. kroner.
I undersøkinga av dei fire kommunane kjem det fram
fleire tilhøve som kan vere med og forklare veikskapane knytte til
vedlikehald og sikring av kyrkjebygg i kommunane. Funna er indikasjonar som
kan greiast nærare ut i ei breiare undersøking.
Det er ein føresetnad for å få til eit effektivt
vedlikehald av kyrkjebygga at dei kyrkjelege fellesråda og kommunane
planlegg vedlikehaldet og sikringa godt. Kommuneundersøkinga indikerer at
det i fleire kommunar ikkje ligg føre tilstandsvurderingar og planar
for korleis kyrkjene i kommunane skal haldast ved like, trass i
at vedlikehaldsutfordringane er betydelege. Manglande planar gjer
det vanskeleg å drive jamt vedlikehald og aukar risikoen for uføresette
skadar og fordyrande vedlikehaldstiltak.
For å kunne handtere dei krava som blir stilte
til vedlikehald av kyrkjebygg, er det viktig at det er tilstrekkeleg
kompetanse og kapasitet på lokalt nivå. Kommuneundersøkinga indikerer
at byggfagleg kompetanse og kulturminnekompetanse varierer frå kommune
til kommune, og at dette påverkar kvaliteten på vedlikehaldsarbeidet. Kommuneundersøkinga
og intervjua indikerer at mangelen på kompetanse og kapasitet på
desse områda er størst i dei små kommunane. Ifølgje Fornyings-,
administrasjons- og kyrkjedepartementet er det gjennom særlege tilskot
stimulert til interkommunalt samarbeid for å utnytte den kompetansen
som finst. Slikt interkommunalt samarbeid er førebels avgrensa.
Mangelen på kompetanse og kapasitet aukar risikoen for at vedlikehaldsarbeidet
ikkje blir utført med tilstrekkeleg kvalitet og til rett tid, noko
som igjen kan føre til auka vedlikehaldskostnader og tap av kulturminne.
Kommunane løyver midlar til verksemda i kyrkja
på same måten som til andre kommunale oppgåver. Dei kyrkjelege fellesråda
har deretter ansvaret for å prioritere midlane dei har fått, mellom
ulike kyrkjelege føremål, blant desse vedlikehald og sikring av
kyrkjebygg. Det kjem fram i kommuneundersøkinga og i intervjua at engasjement,
vilje og evne til å prioritere vedlikehald og sikring av kyrkjebygg
både i kommunane og i dei kyrkjelege fellesråda kan påverke tilstanden
på kyrkjebygga.
Sjølv om mange kyrkjer i Noreg per 2011 er haldne
godt ved like og er funksjonelle som soknekyrkjer, er tilstanden
for mange av kyrkjene likevel prega av mangelfullt vedlikehald,
og mange har eit betydeleg behov for å bli sette i stand. Stortinget
har uttalt at det er behov for å setje i verk tiltak som kan betre
istandsetjinga og sikringa av kyrkjebygg, og at det betydelege etterslepet
i vedlikehald av kyrkjebygg er ei utfordring som det hastar med
å finne løysingar for.
Riksrevisjonen har merka seg at det er sett
i verk tiltak som har vore med på å betre vedlikehaldet og sikringa
av norske kyrkjebygg i perioden 2005–2010. Mange kommunar og kyrkjeeigarar har
i denne perio-den auka innsatsen sin for å halde kyrkjene i forsvarleg
stand. Undersøkinga viser likevel at det framleis er eit betydeleg
vedlikehaldsetterslep for kyrkjebygga. Med eit vedlikehaldsomfang
på nivå med i dag kjem det til å gå lang tid før kyrkjene har eit
forsvarleg vedlikehaldsnivå. Riksrevisjonen er innforstått med at
det økonomiske ansvaret for å halde ved like og sikre kyrkjebygga
ligg til kommunane og dei kyrkjelege fellesråda. Riksrevisjonen
vil likevel peike på at Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet
som ansvarleg departement har ansvaret for å leggje til rette for
ei ønskt utvikling på kyrkjebyggfeltet, og Riksrevisjonen stiller
spørsmål om tiltaka som er sette i verk, er tilstrekkelege for å
løyse utfordringane på området. Risikoanalysar og meir målretta
bruk av statlege verkemiddel kan bidra til å gi nødvendig prioritet
til kategoriar av kyrkjebygg som har alvorlege vedlikehaldsmanglar.
Undersøkinga viser at det er betydelege manglar ved
vedlikehaldet i alle kyrkjekategoriane. Riksrevisjonen meiner det
er spesielt uheldig at 41 prosent av dei freda kyrkjene har utilfredsstillande
tilstand på ytterflatene. Dette viser at kulturminnelova ikkje sikrar
dei freda kyrkjene eit tilfredsstillande vedlikehaldsnivå.
Undersøkinga viser at 266 kyrkjebygg manglar tilfredsstillande
brann- og tjuverisikring. Ein mindre del av kyrkjebygga har per
2010 automatisk sløkkeanlegg eller sprinkelanlegg. Riksrevisjonen
vil peike på at sikring av kyrkjebygga er avgjerande for at dei
skal bli tekne vare på som ein del av kulturarven. Det er såleis
sett på som spesielt uheldig at freda og verneverdige kyrkjer utgjer
halvparten av kyrkjene som manglar tilfredsstillande brann- og tjuverisikring.
Ut frå eit samfunnsøkonomisk perspektiv bør
det drivast eit jamt og planfast vedlikehald av alle bygningar,
også kyrkjebygga. Trass i mange forbetringar i kyrkjene er vedlikehaldstilstanden
for ein stor del av kyrkjebygga ikkje halden ved lag i åra mellom
2005/06 og 2009/10. Slik Riksrevisjonen ser det, viser dette forfallet
at kommunane i varierande grad har evne og vilje til å drive eit
jamt vedlikehald.
Rentekompensasjonsordninga for kyrkjebygg blir
framheva som eitt av dei viktigaste tiltaka som er sette i verk
for å betre sikringa og bevaringa av kyrkjene dei seinare åra. Ordninga
har bidrege til at det har vore gjort eit nødvendig lyft i vedlikehaldstilstanden
for kyrkjene i kommunane. Bruken av rentekompensasjonsordninga fører
ofte til auka låneopptak, og difor vurderer ikkje alle kommunane
denne ordninga som eit aktuelt verkemiddel. Riksrevisjonen vil difor peike
på at rentekompensasjonsordninga åleine ikkje sørgjer for at det
blir gjort eit jamt og planfast vedlikehald av kyrkjebygga, og at
ordninga såleis ikkje sørgjer for at kyrkjebygga i eit langsiktig
perspektiv blir haldne ved like og sikra. Det er viktig at den samla
verkemiddelbruken set alle kommunane i stand til å kunne prioritere
å halde kyrkjebygga ved like og ta att vedlikehaldsetterslep.
Alle freda kyrkjebygg skal ha eit ordinært vedlikehaldsnivå
innan 2020. Det er sett i verk eit stavkyrkjeprogram som skal bidra
til å setje i stand og sikre dei 28 freda stavkyrkjene i landet. Undersøkinga
viser likevel at det ikkje er lagt eigne planar for å setje i stand
og sikre dei andre freda kyrkjebygga. Riksrevisjonen meiner at det trass
i dei statlege tiltaka som er sette i verk, framleis er ein risiko
for at det nasjonale målet ikkje blir nådd innan 2020.
Saka er lagd fram for Fornyings-, administrasjons-
og kyrkjedepartementet og statsråden har i brev til Riksrevisjonen
av 9. juni 2011 svart:
«Eg viser til brev 26. mai 2011 frå Riksrevisjonen
om Riksrevisjonens undersøking av vedlikehald og sikring av kyrkjebygg. Departementet
er bedt om å uttale seg til Riksrevisjonens merknader i saka. Eg
viser til følgjande:
1. Innleiing
Mange
av våre kyrkjer er blant dei fremste kjeldene til norsk kulturhistorie.
Kyrkjene formidlar kunnskap om den kristne kulturarven, om trusliv
og trusskikkar gjennom århundra, om handverkstradisjonar, byggeskikk
og materialbruk gjennom skiftande stil- og kunstepokar. Kyrkjene
er sentralt plassert i kulturlandskapet. Dei er blant dei viktigaste
symbolberarane av stadeigen kultur og identitet, noko som reaksjonane
etter ein kyrkjebrann sterkt vitnar om. Å sikre kyrkjebygga for
framtida er ei stor og viktig oppgåve.
Mot denne
bakgrunnen er eg glad for Riksrevisjonens undersøking av vedlikehaldet
og sikringa av kyrkjene. Det er av stor allmenn interesse å få auka
og systematisert kunnskapen på feltet, både ut frå kulturminneomsyn
og ut frå kyrkjelege omsyn. Kyrkjene er den sentrale samlingsstaden for
kyrkjelydane i Den norske kyrkja og i regelmessig bruk til gudstenester,
vigsler og gravferder i tillegg til konserter og andre kulturelle
arrangement.
Frå gammal tid har lokalsamfunnet hatt
ansvaret for kyrkjebygga. Dette er situasjonen også i dag, nedfelt
i kyrkelova frå 1996 som førte vidare eldre kyrkjelovgiving på området.
Det er sokna i Den norske kyrkja som er eigarar av kyrkjene og som
forvaltar dei, medan det økonomiske ansvaret ligg til kommunane.
Eg ser det som viktig å understreke dette. Å halde fast ved at kyrkjebygga
er eit lokalt ansvar, slik det har vore frå eldre tider, trur eg
er til det beste for kyrkjelivet, for lokalsamfunnet og for sikringa
av kyrkjene for framtida. Dersom det reisast tvil om plasseringa av
ansvaret, kan dette i seg sjølv vere med å svekkje innsatsen for
vern og sikring av kyrkjene.
Riksrevisjonen har gått
gjennom faglege rapportar og statistikk om vedlikehald og sikring
av kyrkjene, innhenta informasjon frå ulike kjelder og sjølv gjort
undersøkingar og analyser. Riksrevisjonens undersøking gir ei samla
og systematisk framstilling av feltet. Viktige funn og problemstillingar
er klargjort og kommentert. Riksrevisjonens undersøking vil tvillaust
vere ein sentral referanse i arbeidet med å sikre kyrkjene for framtida.
2.
Kommentarar
Gjennom dei seinaste åra har vi fått kunnskap om
at vedlikehaldet av mange kyrkjer over tid har vore for svakt. Mange
kyrkjer er tatt godt vare på, medan vedlikehaldet av andre kyrkjer ikkje
har vore godt nok. Manglande regelmessig vedlikehald får ofte som
resultat at istandsettinga og det ekstraordinære vedlikehaldet som
skal til for å sikre kyrkjebygget, blir stadig meir kostnadskrevjande.
Dette etterslepet i vedlikehaldet og utviklinga i vedlikehalds-
og sikringstilstanden for kyrkjene dei seinaste åra, er sentrale
element i Riksrevisjonens undersøking.
Med bakgrunn
i to tilstandsrapportar for kyrkjebygga, den eine frå 2005/2006
og den andre frå 2009/2010, viser undersøkinga at sjølv om mange
kyrkjer er i god stand og funksjonelle som soknekyrkjer, er tilstanden
for mange av kyrkjene framleis prega av manglande vedlikehald. Riksrevisjonen
reiser spørsmål om dei tiltaka som er sette i verk frå staten si
side, er tilstrekkelege for å løyse utfordringane på området.
Kultur-
og kyrkjedepartementet, seinare Fornyings-, administrasjons- og
kyrkjedepartementet, har gjennom fleire år hatt ei særleg merksemd
på kyrkjebyggfeltet og det etterslepet i vedlikehaldet som er konstatert.
Ved finansiering av tilstandsrapportar for kyrkjebygga og innhenting av
økonomisk statistikk, har det vore mogleg å få oversikt over situasjonen
og å følgje utviklinga over tid. Det generelle biletet som teiknar
seg, er at vedlikehalds- og sikringssituasjonen for kyrkjebygga
dei siste fem-seks åra har vore monaleg betre. Det er fleire årsaker
til dette, men det er neppe tvil om at den generelle styrkinga av kommuneøkonomien,
kombinert med målretta tiltak mot kyrkjebygga, har vore avgjerande. Desse
elementa har vore viktig i strategien for å få i gang lokale prosessar
og tiltak for å hente inn etterslepet i vedlikehaldet. Dei positive
funna som vi kan lese ut av økonomisk statistikk frå dei seinaste
åra, den siste tilstandsrapporten for kyrkjebygga og Riksrevisjonens
eiga undersøking, viser etter mi meining at strategien har vore riktig.
Vi har fått gode resultat på kort tid. Samla sett meiner eg undersøkinga
i hovudsak stadfestar at lokalsamfunna har vilje og evne til å ta
vare på kyrkjebygga sine, og at kommunar og kyrkjeeigarar generelt
er i stand til å bere det ansvaret dei har. Å underbyggje og leggje
til rette for oppfylling av det lokale ansvaret, må etter mitt syn
vere hovudmålet for ein nasjonal strategi for sikring av kyrkjebygga.
Den positive utviklinga tyder ikkje at vi har nådd målet, men at
vi er på rett veg. Eg kan vanskeleg sjå at det i dag er grunnlag
for å revurdere denne strategien.
Riksrevisjonen
peikar særskilt på tilstanden for dei freda kyrkjene. Av tilstandsrapporten
2009/2010 går det fram at om lag 40 pst. av desse kyrkjene har ein
utilfredsstillande tilstand (på ytterflatene). Eg er samd i at det
er ei utfordring framover å få denne prosentdelen ned. Samstundes
er det grunn til å peike på at delen av dei freda kyrkjene som har
ein tilfredsstillande tilstand, viser ein framgang på heile 25 pst.
sidan målinga i 2005/2006. Det kan også nemnast at medan 44 pst.
av dei eldste og mest verneverdige kyrkjene hadde ein utilfredsstillande
tilstand på ytterveggene i 2005/2006, var denne prosentdelen redusert
til 25 i 2009/2010, jf. omtalen i Prop. 1 S (2010-2011) der hovudfunna
frå tilstandsrapporten 2009/2010 vart presenterte. Eg meiner dette
viser at utviklinga går i riktig retning, og at mykje er gjort på
kort tid.
Av alle 1 620 kyrkjer er nær 1 000 kyrkjer
freda eller rekna som så kulturhistorisk verdfulle at dei har vernestatus.
Riksrevisjonen peikar på at det er spesielt uheldig at av alle kyrkjer
som manglar tilfredstillande brann- og tjuverisikring, i alt 266 kyrkjer,
er halvparten av desse blant dei freda og kulturhistorisk verdfulle
kyrkjene. Med bakgrunn i dei uerstattelege verdiane som desse kyrkjene
representerar, er eg – som Riksrevisjonen – oppteken av at kyrkjene
skal vere forsvarleg sikra mot brann og tjuveri. Det kan i denne
samanhengen vere grunn til å peike på at prosentdelen av alle kyrkjer
med tilfredsstillande brann- og tjuverisikring har auka frå 79 i
2005/2006 til 83 i 2009/2010, medan prosentdelen av freda kyrkjer
med tilfredsstillande brann- og tjuverisikring er på 89 i 2009/2010,
dvs. høgare enn snittet for alle kyrkjer. Det generelle biletet
er at prosentdelen av kyrkjer med tilfredsstillande brann- og tjuverisikring,
er høgare dess eldre kyrkjene er. Også på dette området viser talla
ei positiv utvikling for dei freda og kulturhistorisk verdfulle
kyrkjene i åra frå 2005/2006 til 2009/2010.
Tilstandsrapporten
frå 2009/2010 har retta eit særleg søkjelys på brann- og tjuverisikring,
med ei fagleg og konkret undersøking av sikringstilstanden ved kvar
einskild kyrkje. Rapporten gir kommunane og kyrkjeeigarane eit unikt
materiale om sikringstilstanden. Eg har tru på at denne konkrete
kunnskapen om manglar og behov for sikringstiltak ved kvar kyrkje,
lokalt vil føre til eit intensivert arbeid på området.
Riksrevisjonen
har særlege kommentarar til rentekompensasjonsordninga. Riksrevisjonen meiner
det er grunn til å reise tvil om rentekompensasjonsordninga er tilstrekkeleg
for å sikre kyrkjene. Riksrevisjonen viser mellom anna til at ordninga
fører til auka låneopptak og at fleire kommunar derfor ikkje ser
ordninga som aktuell. Vedlikehald og sikring av kyrkjene er ein
av fleire finansieringsoppgåver som kommunane har. Dei må på vanleg
måte vurdere denne oppgåva og eit eventuelt lånebehov i denne breie
samanhengen. Formålet med rentekompensasjonsordninga (det er ikkje
noko krav om låneopptak for å få tilskott frå ordninga) er at den
skal lette dei lokale investeringskostnadene til kyrkjebygga. 60
pst. av alle kommunane har nytta ordninga sidan den vart sett i
verk. Eg meiner dette er ein relativt høg prosentdel. Det kan neppe
vere eit mål på om ordninga er god, at alle kommunane tek ho i bruk.
Mange kyrkjer er dessutan i god stand, slik at behovet for ordninga
vil variere. Rentekompensasjonsordninga er elles eitt av fleire
tiltak eller verkemiddel frå staten si side for å bidra til at kyrkjene vert
sette i stand. Som nemnt har strategien vore ei generell styrking
av kommuneøkonomien, kombinert med andre tiltak særskilt retta mot kyrkjebygga.
Rentekompensasjonsordninga er viktig, men utan den generelle styrkinga
av kommuneøkonomien, er det vanskeleg å sjå at den auka innsatsen
til fordel for kyrkjebygga dei siste åra ville ha funne stad.
Riksrevisjonen
peikar vidare på at rentekompensasjonsordninga åleine ikkje sørgjer
for at det blir gjort eit jamt og planfast vedlikehald av kyrkjebygga,
og at ordninga såleis ikkje sørgjer for at kyrkjebygga i eit langsiktig
perspektiv blir haldne ved like og sikra. Eg vil for ordens skuld presisere
at dette aldri har vore formålet med ordninga. Formålet er at kommunar
og kyrkjeeigarar får eit økonomisk tilskott for å bringe kyrkjebygget
opp på eit ordinært og tilfredsstillande vedlikehalds- og sikringsnivå. Når
dette er nådd, er det kommunen og kyrkjeeigaren som har ansvaret
for eit kontinuerleg og berekraftig vedlikehald.
Riksrevisjonen
peikar på at undersøkinga viser at det utanom stavkyrkjene ikkje
er lagt eigne planar for å setje i stand og sikre dei freda kyrkjebygga.
Eg viser her til den strategien som har vore følgt på kyrkjebyggfeltet.
Etter mi meining må ein strategi vere basert på den lovgivinga som
gjeld og det prinsippet som er nedfelt der, dvs. at det er lokalsamfunnet
som har ansvaret for kyrkjebygga. Strategien skal som nemnt underbyggje
eller leggje til rette for at kommunar og kyrkjeeigarar oppfyller
det ansvaret dei har på området, slik at dei sjølv kan setje i verk
konkrete planar for istandsetting. Operasjonelle planar og tiltak
for istandsetting, vedlikehald og sikring av dei einskilde kyrkjebygga
er såleis eit ansvar for kommunane og kyrkjeeigarane. Dette må etter
mitt syn gjelde også for dei freda og kulturhistorisk verdfulle
kyrkjene. Stavkyrkjeprogrammet er i denne samanhengen eineståande,
grunngitt i den særstilling stavkyrkjene har blant dei freda og
kulturhistorisk viktige kyrkjene.
Som Riksrevisjonen
peikar på, er utfordringa ikkje berre å få sett kyrkjene i stand,
men også at det årlege vedlikehaldet er berekraftig. Framleis ligg
det store utfordringar framover, slik Riksrevisjonen peikar på,
både i eit meir kortsiktig og i eit langsiktig perspektiv.
I
det kortsiktige perspektivet handlar det om at kyrkjene vert sette
i stand og får eit tilfredsstillande vedlikehalds- og sikringsnivå.
Eg har merka meg at Riksrevisjonen i si undersøking peikar på at
dersom utviklinga dei siste åra held fram, vil alle kyrkjene ha
eit tilfredsstillande vedlikehaldsnivå i 2025. Ei slik framskriving
er usikker, og ambisjonen bør vere at det vert gjort meir på kortare
tid, men eit tidsperspektiv på 14-15 år kan etter måten seiast å
høyre heime i det kortsiktige perspektivet.
Det langsiktige
perspektivet handlar om at kyrkjene vert haldne jamt ved like tiår
etter tiår framover, slik at kostnadskrevjande istandsetting seinare
ikkje blir nødvendig. I dette langsiktige perspektivet trur eg det
mellom anna er viktig å ta tak i spørsmål som kyrkja si organisering
i mange og små sokn og behovet for å samordne og styrke den lokale
kompetansen på feltet. Dei organisatoriske utfordringane er kyrkja
i gang med å sjå nærare på. Både Kyrkjerådet og den kyrkjelege arbeidsgjevar-
og interesseorganisasjonen KA arbeider med desse spørsmåla, jf.
elles gjennomgangen av dette feltet i St.meld. nr. 17 (2007-2008)
Staten og Den norske kirke, kapittel 10.
3. Avslutning
Riksrevisjonens
undersøking byggjer på og stadfester det andre undersøkingar og
statistikkar viser. Innsatsen til kommunane og kyrkjeeigarane for
å setje i stand, vedlikehalde og sikre kyrkjebygga har samla sett
vore stor dei siste åra. Det er viktig i tida framover å balansere
gleda over kva som er gjort, med dei utfordringane som ligg føre.
Målet om at kyrkjene kjem i god stand og vert sikra eit kontinuerleg
vedlikehald, er ikkje nådd ein gong for alle. Om den positive utviklinga
vi har sett dei siste fem-seks åra vil minke, auke eller halde fram
i same tempo, kan vi ikkje vite sikkert. Departementet vil følgje
tett dei indikatorane vi har for å sjå utviklinga over tid, og på
vanleg måte vurdere verkemiddelbruken i lys av utviklinga.»
Det er både ei nasjonal og ei lokal oppgåve
å sikre kyrkjebygga slik at dei kan nyttast aktivt som soknekyrkjer
og bevarast som ein del av den kristne kulturarven. Undersøkingane
til Riksrevisjonen viser at det samla har vore ein auka innsats
for å halde ved like og sikre kyrkjebygga dei siste fem åra, og
at dette har gitt positive resultat. Eit betydeleg tal kyrkjebygg
har likevel framleis til dels store vedlikehaldsbehov, og dei har
manglar ved brann- og tjuverisikringa. Riksrevisjonen merkjer seg
at departementet er samd i at vedlikehaldet av mange kyrkjer over tid
har vore for svakt.
Det er særleg uheldig at 41 prosent av dei freda kyrkjene
har utilfredsstillande tilstand på ytterflatene. Slik Riksrevisjonen
vurderer det, bør Fornyings-, administrasjons- og kyrkjedepartementet
i samråd med andre fagdepartement vurdere å utvikle tiltak for alle
dei freda kyrkjene, slik det er gjort i forvaltinga av stavkyrkjene.
Departementet peikar på at det har vore tradisjon for
at kyrkjene skal forvaltast på lokalt nivå, og at ei utvatning av
dette kan vere med på å gjere ansvarsdelinga mellom lokalt og nasjonalt
nivå utydeleg. Riksrevisjonen er einig i at utydelege ansvarsforhold
kan vere med og svekkje vedlikehaldet og sikringa av kyrkjebygg.
Riksrevisjonen meiner likevel at kyrkjebygga er så viktige for norsk
kulturarv at staten må ha eit særleg ansvar for å følgje opp at
bygga blir haldne ved like og sikra. Fornyings-, administrasjons-
og kyrkjedepartementet må såleis sjå til at kommunane tek hand om
ansvaret sitt, og departementet må om nødvendig setje i verk vidare
tiltak når vedlikehaldsansvaret for kyrkjene ikkje blir teke godt
nok hand om på lokalt nivå.
Komiteen, medlemmene fra Arbeiderpartiet,
Jette F. Christensen, Martin Kolberg og Marit Nybakk, fra Fremskrittspartiet,
lederen Anders Anundsen, Ulf Erik Knudsen og Terje Halleland, fra
Høyre, Per-Kristian Foss, fra Sosialistisk Venstreparti, Hallgeir
H. Langeland, fra Senterpartiet, Per Olaf Lundteigen, fra Kristelig Folkeparti,
Geir Jørgen Bekkevold, og fra Venstre, Trine Skei Grande,
viser til Riksrevisjonens undersøking av vedlikehald og sikring
av kyrkjebygg. Komiteen har merket seg at både staten
og kommunene de siste fem årene har økt innsatsen for istandsetting
og sikring av norske kirkebygg. Den økte innsatsen har gitt resultater,
men fremdeles er et stort antall kirker preget av manglende vedlikehold
og sikring.
Komiteen viser til at Riksrevisjonens
rapport viser at andelen kirker med til dels omfattende vedlikeholdsmangler
er redusert fra 48 til 37 prosent, men fremdeles er det altså et
betydelig antall kirker som er preget av manglende vedlikehold.
586 kirker er vurdert å ha utilfredsstillende tilstand. 60 prosent
av disse, til sammen 354 kirker, er fredet eller vurderes å ha særlig
verneverdi.
Komiteen mener det er uheldig
at mange kirker fremdeles er preget av dårlig vedlikehold. Spesielt
bekymringsverdig er det at så mange av de eldste kirkene ikke er
tatt bedre vare på. Kirkene representerer stor verdi både som historiske
bygg, som inneholder store kulturminneverdier, er samlingspunkt
for befolkningen og representerer Norges kristne kulturarv.
Komiteen merker seg at Riksrevisjonens
rapport viser at brann- og tyverisikring av kirkebyggene generelt
sett har bedret seg, men at 17 prosent av byggene fremdeles er dårlig
sikret. Spesielt uheldig er det at halvparten av disse er fredet
eller vurderes å være særlig verneverdige. Manglende sikring kan
føre til at uerstattelige kulturverdier går tapt.
Komiteen er kjent med at økonomien
i mange kommuner er trang, og har forståelse for at det er en utfordring
for kommunene å klare å drive et jevnt vedlikehold over tid. Det
vises her til at samtidig som flere kirkebygg er satt i stand de siste
fem årene, viser rapporten at tilstanden på mange kirker i samme
perio-de ikke er holdt ved like og at tilstanden har blitt dårligere. Komiteen ser
det som uheldig at det ikke drives et jevnt vedlikehold. Manglende
regelmessig vedlikehold gjør ofte at det ekstraordinære vedlikeholdet
og istandsetting blir stadig mer kostnadskrevende.
Komiteen er kjent med at staten
har iverksatt et eget stavkirkeprogram for å sette alle stavkirkene
i landet i god stand innen 2015. Komiteen ser positivt
på dette. Det er et mål at alle fredede kirkebygg skal ha et ordinært
vedlikeholdsnivå innen 2020. Komiteen ber regjeringen
vurdere målrettede tiltak også for de andre kirkene som er fredet
etter kulturminneloven og gi Stortinget en tilbakemelding om dette.
Komiteen har merket seg at Fornyings-,
administrasjons- og kirkedepartementet mener Riksrevisjonens rapport
er relevant og nyttig i det videre arbeidet på området. Departementet trekker
frem at utviklingen går i riktig retning, og mye er gjort på kort
tid. Departementet vedgår likevel at det de seneste årene er fremkommet
kunnskap om at vedlikeholdet av mange kirker over tid har vært for
svakt.
Komiteen har også merket seg
Riksrevisjonens anbefalinger i saken. Riksrevisjonen tar til orde for
at Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet i samråd med
andre fagdepartement vurderer å utvikle tiltak for alle de fredede kirkene,
slik det er gjort i forvaltinga av stavkirkene. Departementet peker
i denne forbindelse på at det har vært tradisjon for at kirkene skal
forvaltes på lokalt nivå, og at en utvanning av dette kan være med
på å gjøre ansvarsdelingen mellom lokalt og nasjonalt nivå utydelig. Riksrevisjonen
er enig i at utydelige ansvarsforhold kan være med og svekke vedlikeholdet
og sikringen av kirkebyggene. Riksrevisjonen mener likevel at kirkebyggene
er så viktige for norsk kulturarv at staten må ha et særlig ansvar
for å følge opp at byggene blir holdt ved like og sikret. Riksrevisjonen
mener Fornyings-, administrasjons- og kirkedepartementet må påse
at kommunene tar ansvaret sitt, og departementet må om nødvendig
sette i verk videre tiltak når vedlikeholdsansvaret for kirkene
ikke blir tatt godt nok hånd om på lokalt nivå.
Komiteens flertall, medlemmene
fra Fremskrittspartiet, Høyre, Kristelig Folkeparti og Venstre,
merker seg Riksrevisjonens synspunkter, og mener denne problemstillingen
bør være gjenstand for videre drøfting.
Flertallet mener kommunene fortsatt
skal ha det grunnleggende økonomiske ansvaret for drift og vedlikehold
av kirker, men at staten ut ifra ansvaret for kulturminner med nasjonale
verdier bør bidra med nødvendige statlige midler for et nasjonalt
løft i sikringsarbeidet av fredede og verneverdige kirker.
Komiteens medlemmer fra Arbeiderpartiet,
Sosialistisk Venstreparti og Senterpartiet viser til departementets
svar til Riksrevisjonen. Det er soknene i den norske kirke som er
eier og forvalter av byggene, mens kommunene har det økonomiske
ansvaret. Denne ordningen er til det beste for kirkeliv, lokalsamfunn
og sikring av byggene i fremtiden. Likevel har departementet over
flere år hatt særlig fokus på kirkebyggfeltet. Ved finansiering
av tilstandsrapporter for å avdekke behov har man kunnet sette inn
en rekke tiltak. For de kirkebyggeiere som har et betydelig vedlikeholdsetterslep
er rentekompensasjonsordningen et virkemiddel. Ettersom det ikke
er krav om låneopptak for å få tilskudd til ordningen, letter den
lokale investeringskostnader til kirkebyggene. Den generelle styrkingen
av kommuneøkonomien og målrettede tiltak mot kirkebygg har skapt
gode resultat for kontinuerlig vedlikehold på kort tid, hvilket
Riksrevisjonens rapport og den siste tilstandsrapporten viser.
Komiteens flertall, medlemmene
fra Fremskrittspartiet, Høyre, Kristelig Folkeparti og Venstre,
viser for øvrig til fjorårets budsjettbehandling og siterer fra
Innst. 12 S (2010–2011) fra kirke-, utdannings- og forskningskomiteen
om bevilgninger på statsbudsjettet for 2011 side 74:
«Komiteens medlemmer fra Fremskrittspartiet, Høyre,
Kristelig Folkeparti og Venstre viser til rapporten fra 'Kirkekontroll
2009–2010' fra KA Kirkelig arbeidsgiver- og interesseorganisasjon om
tilstand og sikring av kirkebygg. Rapporten peker på at fellesrådenes
innsats for å bedre vedlikeholdet på kirkebyggene har økt betydelig
de siste årene. Ifølge rapporten har rentekompensasjonsordningen
vært et viktig bidrag for økte kommunale bevilgninger til kirkebyggvedlikehold.
Disse
medlemmer viser til at rapporten fra KA påpeker at det er for dårlig
brann- og innbruddssikring i flertallet av kirkebyggene. Disse medlemmer
er særlig bekymret for dårlig sikring av fredete og verneverdige
kirker. Mange av disse har også inventar med store kulturminneverdier.
Kommunene har det grunnleggende økonomiske ansvaret for drift og
vedlikehold av kirker. Ut fra statens ansvar for kulturminner med
nasjonale verdier ser disse medlemmer det likevel som nødvendig
med statlige bidrag for et nasjonalt løft i sikringsarbeidet av
fredete og verneverdige kirker.
Disse medlemmer fremmer
på denne bakgrunn følgende forslag:
'Stortinget ber
regjeringen i forbindelse med revidert nasjonalbudsjett for 2011
legge fram en helhetlig plan for statlige tiltak for brann- og innbruddssikring
av fredete og verneverdige kirker. Planen bør beskrive de største
utfordringene på feltet, gjennomgå gjeldende lov- og regelverk,
og foreslå hensiktsmessige statlige tiltak.'
Disse
medlemmer viser videre til at det i rapporten fra KA oppgis at tilgjengeligheten
for bevegelseshemmede er utilfredsstillende i ca. 40 pst. av kirkene
Tilgjengeligheten er svakest i fredete og verneverdige kirker. Disse
medlemmer er kjent med at kravene om universell utforming reiser
særlige utfordringer i eldre kirker. Disse medlemmer er opptatt
av at det arbeides mer for tiltak som kan øke tilgjengeligheten
i fredete og verneverdige kirker, samtidig som det tas hensyn til
de kulturminneverdiene som disse byggene representerer.
Komiteens
medlemmer fra Fremskrittspartiet viser til sitt alternative budsjett
der det foreslås å øke rammen for rentefrie lån med 1 mrd. kroner.»
Komiteen har for øvrig
ingen merknader, viser til dokumentet og rår Stortinget til å gjøre
slikt
vedtak:
Dokument 3:10 (2010–2011) – om Riksrevisjonens
undersøking av vedlikehald og sikring av kyrkjebygg – vedlegges
protokollen.
Oslo, i kontroll- og konstitusjonskomiteen, den 8. november 2011
|
Anders Anundsen |
Ulf Erik Knudsen |
|
leder |
ordfører |