Bušeahttabargu
Okta dain deháleamos bargguin Stuoradikkis lea mearridit stáhtabušeahta. Bearráigeahččan juolludemiin lea Stuoradiggái dehálaš stivrenreaidu.
Deaddinsylinddar veaikkis mas ráhkadit vihttačuđešruvnnuin. Govven: Norgga Báŋku/Katrine Lunke.
Ráđđehusa bušeahttaevttohus
Lea ráđđehus mii juohke čavčča buktá našuvnnalašbušeahta ja addá evttohusa Stuoradiggái nuppi jagi stáhtabušeahta. Ráđđehusa bargu bušeahtain álgá sullii jagi ovdal go bušeahtta biddjo ovdan Stuoradiggái. Buot departemeanttat buktet ovdan Ruhtadandepartementii áššiid mat sáhttet váikkuhit stáhtabušehttii dahje Norgga ekonomiijii, Ruhtadandepartemeanta ovttastahttá de ráđđehusa bušeahttabarggu.
Finánsasárdni
Golggotmánu vuosttaš vahku (dahje maŋit vahku válgajagiin), ovddida finánsaministtar ráđđehusa bušeahttaevttohusa ja doallá finánsasártni Stuoradikkis. Finánsasárdni lea čilgehus movt ráđđehus dáhttu čoavdit dehálaš hástalusaid vuoruhemiid ja doaimmaid bokte stáhtabušeahtas. Finánsasártni maŋŋil lea oanehis spontána digaštallan Stuoradikkis mas bellodagat besset buktit ovdan sin vuosttaš reakšuvnnaid dasa maid finánsaministtar lea dadjan sártnistis.
Go evttohus stáhtabušehttii lea geigejuvvon, de lea dat álgun huššámus bargoáigodahkii Stuoradikkis. Dan rájes go bušeahtta geigejuvvo álggus golggotmánu ja dassážii go lea mearriduvvon gaskkamutto juovlamánu, de lea 2 ½ mánu vuđolaš bargu, earret eará meannudeamit fágalávdegottiin, gulaskuddamat, ráhkadit árvalusaid ja digaštallamat Stuoradikkis.
Komiteajođiheaddjit ja presideantagoddi deaivvadit dakka maŋŋil go stáhtabušeahttaevttohus lea biddjon ovdan, juogadit bušeahttakapihttaliid dan 12 fágakomiteii ja mearridit terminlisttu (geahčastaga goas fágakomiteat galget geiget sin árvalusaid ja meannudan dáhtona dievasčoahkkimis). Diet juogus lea álo vuosttaš árvalus čoahkkináigái, earret válgajagiid, dalle lea fápmuduskomitea geas lea vuosttaš árvalus.
Bellodatjoavkkuid bušeahttabargu
Ráđđehusa evttohusa vuođul, de ráhkadit bellodatjoavkkut opposišuvnna bealde iežaset molssaevttolaš bušeahtaid. Diet molssaevttolaš bušeahtat lea vuođđun bellodatjoavkkuid bušeahttaevttohusaide. Opposišuvnnabellodagaid molssaevttolaš bušeahtat eai almmuhuvvo sierra dokumeantan, muhto čállojuvvojit mearkkašupmin bušeahttaárvalusaide maid Stuoradikki komiteat ovddidit.
Oassin ráhkkaneamis bušeahttameannudeapmái, de divvot bellodagat gažaldagaid departemeanttaide bušeahta birra. Ovdal go šiehtadallamat finánsakomiteas álget, de leat buot bellodagat čielggadan iežaset primáraoaiviliid. Ovdal šiehtadallamiid, de leat sii maid doallan preassakonferánssaid ja buktán cealkámušaid mediaide dovddusin dahkat iežaset bušeahttaáigumušaid ovdal go álgá gižžu finánsakomiteas.
Komiteaid bargu
Maiddái komiteat álget bargguset bušeahtain nu fargga go ráđđehusa evttohus lea biddjon ovdan Stuoradikkis. Komiteat álggahit bargguset go sáddejit gažaldagaid departemeanttaide bušeahta birra iežaset suorggi siskkobealde, ja bovdejit rabas gulaskuddamiidda.
Buot gulaskuddamat leat dábálaččat loahpahuvvon ovdal gaskkamutto skábmamánu. De álget šiehtadallamat maid loahppaboađus lea fágakomiteaid bušeahttaárvalus.
Finánsaárvalus
Finánsakomitea heiveha oktii barggu stáhtabušeahtain. Ovdal skábmamánu 20. beaivvi galgá komitea geiget finánsaárvalusa, mas lea našuvnnalašbušeahtta ja evttohus stáhtabušehttii. Árvalus sisttisdoallá maid ieš guđet bellodagaid evttohusaid rámmamearrádusaid ieš guđet politihkkasurggiide.
Seammás ráhkada finánsakomitea árvalusa vearro-, divat- ja duollomearrádusaide, mat geigejuvvojit sullii vahku maŋŋil. Finánsakomitea geige maid árvalusa dárbbašlaš láhkarievdadanevttohusaiguin mat leat čadnon stáhtabušehttii.
Dáhpáhuvvá maid ahte finánsakomiteas ii leat eanetlohku bušeahttarámma evttohusaide áiggil. Stuoradiggi sáhttá de spiehkastit áigemeriin mat leat § 43 čoahkkinortnegis (§ 79 čoahkkinortnega mielde) ja addá finánsakomiteii buoret áiggi geiget árvalusa. Presideantagoddi de dien vuođul ráhkada ođđa terminlisttu.
Finánsadigaštallan ja rámmamearrádusat
Vahku sisa meannuduvvo finánsaárvalus Stuoradikkis. Dalle čađahuvvo finánsadigaštallan, okta dan jagi deháleamos digaštallamat. Bellodagat digaštallet ráđđehusa ekonomalaš politihka ja viidodaga stáhta goluin ja sisaboađuin. Digaštallamis addet sii signálaid gos ráđđehus sáhttá oažžut doarjaga stáhtabušeahta viidáset meannudeamis.
Maŋŋil finánsaárvalusa meannudeami leat sisaboađut ja olggosgolut juogaduvvon ieš guđet rámmasurggiide. Eará komiteat de sáhttet dahkat dušše ođđasisjuogademiid siskkobealde mearriduvvon rámma, eanet olggosgolut fertejit de gokčot go lea vástideaddji gollounnideapmi dahje vejolaččat lasihit sisaboađuid.
Bušeahttamearrádusat
Buot komiteaid bušeahttaárvalusat galget leat gárvvisin meannuduvvon Stuoradikkis maŋemus juovlamánu 15 beaivvi. Bušeahttaárvalusat de meannuduvvojit dađistaga olles stuoradikkis, ja jienastemiid bokte dahkkojit loahpalaš mearrádusat juolludemiide buot goluide bušeahtas.
Rievdadusat bušeahtas
Dahkkojit rievdadusat stáhtabušeahtas dan jagi mielde masa bušeahtta gusto. Stuorámus rievdadusat dáhpáhuvvet dábálaččat reviderejuvvon našuvnnalašbušeahta olis giđđat ja go lea stáhtabušeahta ođđasit salderen juovlamánus. Go bušeahttajahki nohká, de Ruhtadandepartemeanta ráhkada stáhtarehketdoalu. Dat biddjo ovdan Stuoradiggái giđđat maŋŋil bušeahttajagi.
Bušeahttabearráigeahččan
Stuoradiggi lea geatnegahtton dárkkistit ahte ráđđehus hálddaša ruđaid stáhtabušeahtas nu go lei eaktuduvvon. Riikarevišuvdna čađaha dán dárkkisteami ja buktá jahkásaš raportta mas iskojuvvo čuvvot go stáhta rehketdoalut Stuoradikki mearrádusaid ja eavttuid mielde (Dokumeanta nr.1). Dát raporta meannuduvvo bearráigeahččan- ja konstitušuvdnakomiteas mii de ovddida árvalus Stuoradiggái.
Lágat ja njuolggadusat bušeahttabargui
Vuođđoláhka
Stuoradiggái lea Vuođđolága § 75 bokte addon fápmu bidjat vearuid, divvagiid, duolluid ja eará almmolaš nođiid ja juolludit váriid mat dárbbašuvvojit gokčat stáhta olggosgoluid.
Stuoradikki čoahkkinortnet
Stuoradikki čoahkkinortnet sisttisdoallá njuolggadusaid movt organiseret bušeahttameannudeami Stuoradikkis.
- Stuoradikki čoahkkinortnegis § 43:as leat lagat njuolggadusat movt meannudit našuvnnalašbušeahta ja stáhtabušeahta.
- Stuoradikki čoahkkinortnegis § 14:is čuožžu váldonjuolggadus movt áššejuogadeapmi lea gaskkal fágakomiteaid; ráđđehusa bušeahttaevttohus galgá juogaduvvot fásta komiteaid gaskka spesifiserema bokte makkár áššesuorggit gullet ieš guđet komiteaide.
- Stuoradikki čoahkkinortnegis § 27:as leat njuolggadusat gulaskuddamiidda.
Juolludannjuolggadus
Juolludannjuolggadus sisttisdoallá njuolggadusaid maid stáhtabušeahtta galgá fátmmastit ja movt galgá hábmejuvvot sisdoalu dáfus.
Maŋemus ođasmahttojuvvon: 08.04.2025 13:53