Torgeir Knag Fylkesnes (SV) [15:26:43] (ordførar for saka): Først vil eg takke komiteen for ei rask og effektiv behandling av stortingsmeldinga.

Stortingsmeldinga er ei samling av ulike oppmodingsvedtak frå førre stortingssesjon, og eg vil nytte anledninga til å takke departementet for å gi komiteen ei anledning til å behandle dette samla. Normalt blir dette sendt gjennom ein annan komité, kontroll- og konstitusjonskomiteen. Her har næringskomiteen hatt moglegheit til å behandle viktige fiskeripolitiske saker og oppfølging av dei, så det vil eg takke departementet og ministeren for.

Det er ei rekkje ulike vedtak som Stortinget her har behandla. Det første vedtaket er vedtak nr. 678 for 2014–2015, om produksjonsområde. Her er komiteen i stor grad einig i regjeringa si vurdering og inndeling i ulike produksjonsområde. Ulikskapen her ligg i at SV vil lage branngater mellom områda for å hindre spreiing, og at desse områda skal kunne bli pålagd lukka teknologi for å hindre ytterlegare spreiing.

Når det gjeld handlingsplanen mot resistens, er Stortinget tilfreds og einig i regjeringa si vurdering.

Når det gjeld strategien mot rømming som tar utgangspunkt i ein nullvisjon – dette er vedtak nr. 681 for 2014–2015 – er komiteen i stor grad einig i vurderinga, men eit fleirtal ønskjer at ein også skal kunne vurdere ulike strengare tiltak for å oppnå denne visjonen.

Når det gjeld vedtak nr. 569 for 2015–2016, som handlar om flytting av kvoteåret, er komiteen også einig i regjeringa si vurdering om ikkje å flytte kvoteåret no, men vente på oppfølging frå Eidesen-utvalet.

Når det gjeld vedtak nr. 570 for 2015–2016, som handlar om kvotefleks, er komiteen i stor grad einig i regjeringa si vurdering, men har ulike vurderingar av kva ordningar som i større grad vil sikre ein jamnare og meir føreseieleg råstofftilgang.

Når det gjeld vedtak nr. 573 for 2015–2016, som handlar om prisfastsetjing, er komiteen også einig i regjeringa si vurdering av at det ikkje er hensiktsmessig å setje i gang nye utgreiingar om rolla salslaga har som eigar av marknadsplassen, men ulike vurderingar av korleis ein skal forstå etablering av nasjonal referanseprisindeks. Iallfall denne medlemen av Stortinget vil sjå fram til gjennomføring av dette og følgje det tett.

Så er vi komne til vedtak nr. 577 for 2015–2016, som handlar om nasjonalitetskrav. Skal Noreg stille nye nasjonalitetskrav for å kunne ta del i norske fiskeri? I dag gjeld berre den avgrensinga at ein må vere norsk statsborgar for å kunne delta som eigar i fiske på fartøy over 15 meter. Her meiner fleirtalet av komiteen at ordninga av i dag skal førast vidare, mens medlemane frå Arbeidarpartiet, Senterpartiet og SV ønskjer at ein skal vurdere å senke grensa til 11 meter, der det ikkje er mogleg å strukturere, slik at ein held struktureringa unna nasjonalitetskravet.

Til slutt gjeld det vedtak nr. 919 for 2015–2016, som handlar om den såkalla instrukssaka. Der har eit fleirtal i komiteen, alle med unntak av medlemane frå Høgre og Arbeidarpartiet, gått inn for at det er den modellen som Fiskarlaget la opp til, der ein avgrensar moglegheitene til å flytte kvotar oppover i båtstorleik og i heimelslengder, som skal gjelde, og her ber Stortinget regjeringa om å implementere Fiskarlagets modell ved første anledning. Eg kan da berre presisere at «ved første anledning» betyr så snart som mogleg.

Torgeir Knag Fylkesnes (SV) [15:30:55]: Ja, eg fremmer forslaga frå Senterpartiet og SV i same slengen.

Ingrid Heggø (A) [15:31:10]: Eg vil starta med nokre kommentarar om produksjonsområdet for laks og aure, som er fastsett.

Det som er forunderleg, er at Sandberg, statsråden frå Framstegspartiet, har gått bort frå den linja som Vik Aspaker frå Høgre var klokkeklar på når det galdt inndeling i produksjonsområde, der straumtabell og vitskapelege modellar skulle liggja til grunn for inndelinga. Modellane var for premature, meinte alle i næringskomiteen. Dette fekk òg støtte i høyringa. Alle i næringskomiteen meinte dette, som sagt, med unnatak av Høgre i Stortinget. Regjeringspartia la fram forslag for komiteen om at alle konsesjonar skulle knytast til eitt produksjonsområde. Dette vart òg støtta av ein samla komité. No har Framstegsparti-statsråden endra dette til at alle konsesjonar er knytte til to produksjonsområde, utan at det går fram korleis ein skal halda ved lag funksjonen til produksjonsområda som bufferar eller branngater. Her manglar vi heilt klart ei forklaring og eit svar frå statsråden.

Langsiktige og føreseielege rammevilkår er viktig for ei så stor og flott næring. Eg vil frå Arbeidarpartiets side understreka at vi held fast på at vi skal ha ei teknologinøytral tilnærming. Difor støttar vi heller ikkje denne gongen eit påbod om lukka anlegg.

Handlingsplanen mot resistens må følgjast opp. Det er bra at ein samla komité påpeikar dette. Det same gjeld ein strategi for rømming, som tek utgangspunkt i ein nullvisjon. Tiltaka som er innførte for utfisking av rømd oppdrettslaks, er bra. Det er eit spleiselag mellom dei som ikkje har merking eller sporing av fisken. Dette har faktisk hatt veldig god effekt. Feittfinnemerking, derimot, ville ha medført at ein lettare ville ha sett kva som var oppdrettsfisk, og kva som var villfisk, i elvane. Men fysisk å skulla feittfinneklippa om lag 400 000 millionar oppdrettsfisk årleg for å ta ut nokre få hundre fisk som rømmer årleg, har negative dyrevelferdsmessige konsekvensar. Eg meiner det òg må sjåast i eit kost–nytte-perspektiv. Arbeidarpartiet støttar det som Mattilsynet her seier, at dei negative dyrevelferdsmessige konsekvensane ikkje veg opp for fordelen ved å gjennomføra eit slikt tiltak.

Arbeidarpartiet er òg samd i at når det gjeld flytting av kvoteåret, bør ein venta på Eidesen-utvalets innstilling. Det same gjeld endring i kvotefleks, utvidinga av ferskfiskordninga – som vi elles er svært positive til – og òg utviding av levandelagringsordninga for torsk til eitt år.

Det har vore ei dobling av talet på utanlandske fartøy under 15 meter. Arbeidarpartiet meiner at vi må sjå på kva som er årsaka til dette, og få greidd ut om grensa bør flyttast ned til under 11 meter, der det ikkje er mogleg å strukturera.

Til slutt til instruksen. Her kjem ordtaket «Ei svale gjer ingen sommar» godt til sin rett. Det var ein samla komité som meir eller mindre instruerte statsråden i at det skulle innførast vasstette skot, slik Fiskarlaget hadde teke til orde for, ikkje berre ved 11 meter, men også ved 21 meter. Dette synspunktet har vi i Arbeidarpartiet påpeikt fleire gonger. Også dei fleste andre av opposisjonspartia har vore opptekne av spørsmålet. Når så statsråden ikkje evnar å lytta, set stortingsfleirtalet i dag ned foten. Eg vil rosa særleg støttepartia for at også dei sette ned foten – og sto på den foten saman med oss andre i opposisjon.

Samarbeid gjer sterk. Slikt vert det fleirtal og føreseielege rammevilkår av – akkurat slik som næringa etterspør.

Ove Bernt Trellevik (H) [15:35:50]: Eg vil takka statsråden for den måten han legg fram denne meldinga på. Det er ei god og oversiktleg samling av desse ulike vedtaka som Stortinget har gjort, så dette er ein grei måte å gjera det på.

Eg vil først gå til vedtak nr. 678, som omhandlar dette med produksjonsområde, som òg førre talar var inne på. Eg vil gje honnør til statsråden for at han har teke affære når det gjeld det at ein kan bruka to produksjonsområde, også dei mindre, slik at det ikkje berre er dei største aktørane som har moglegheit til å nytta fleire produksjonsområde. Så det er eit poeng det som representanten Ingrid Heggø nemner her, at det må løysast, for det er mykje betre at ein løyser det enn at ein ikkje klarar å få til at ein kan nytta to produksjonsområde – dette er godt motteke av dei minste som driv med oppdrett.

Så vil eg òg nemne at når dette nye vekstregimet trer i kraft til hausten, og kvar enkelt av desse sonene skal få sin farge – raud, gul eller grøn, etter kva forskarane og dei faglege anbefalingane måtte tilrå – opplever eg at det som er skrive til no, i alle fall av desse forskarane, sprikar veldig mykje. Og det er fleire relevante spørsmål her, t.d. korfor forskarane fortel oss forskjellige historier om luseindusert dødelegheit, og at forskarane sjølve meiner at me òg treng betydeleg meir kunnskap om smolten når den er i havet, og sjølve påslagsmodellen for lus, og om årsaka til dødelegheita blant smolt i havet. Så eg vil oppmoda statsråden til å setja på vent kravet om produksjonsreduksjon i raud sone inntil me får meir kunnskap om smolten i havet før dette nye regimet trer heilt 100 pst. i kraft med dei ulike soneinndelingane og konsekvensane av korleis dette vert i dei ulike områda.

Så vil eg retta merksemda mot vedtak nr. 681, som handlar om strategiar for nullvisjonen for rømming. Regjeringspartia er ikkje med på merknaden om at tiltak frå regjeringa om å stilla miljøkrav skal kunna ha økonomiske konsekvensar for dei som driv med oppdrett. Det er slik i dag at tiltak som regjeringa pålegg når det gjeld t.d. det å trekkja ned produksjonen, har store økonomiske konsekvensar. Så det er jo ikkje det me er imot, men dersom saksordføraren måtte meina i denne saka at ein skal kunna innføra bøter, så er det det me er imot, og ikkje det at me nødvendigvis skal innføra tiltak for å betra fiskevelferd og lusetilhøve og slike ting – det må ha ein økonomisk konsekvens. Me er imot at det skal innførast bøter fordi ein ikkje tilfredsstiller dei krava som er sette gjennom ulike instruksar og vedtak.

Til slutt: Når det gjeld denne instruksen, vil eg forsvara statsråden litt. Det han gjorde, var eigentleg veldig fornuftig, for det me opplevde før den instruksen kom, var jo ein stor forskjellsbehandling blant ulike direktorat fordi ein tolka regelverket veldig forskjellig. Eg vil gje eit godt eksempel på kor galt dette eigentleg var, før statsråden sette foten ned her: Ein stor båt, 37 meter lang, som heiter «M/S Johan Berg», har notkvotar i si gruppe som vart selde for fleire titals millionar kroner, og kjøpte så ein tre–fire dorgekvotar i gruppa 13 pluss for veldig lite pengar, og gjorde på den måten ei stor omfordeling. Det var nettopp dette statsråden sette foten ned for då han innførte den instruksen. Men når det er sagt, så er det jo sånn at òg dette er ein del av det som Fiskarlaget har anbefalt, så dei har jo lytta ein god del til statsråden sitt forslag når dei sjølve har gjort sine vurderingar og sine anbefalingar.

Oskar J. Grimstad (FrP) [15:40:36]: Innleiingsvis vil eg understreke at det er positivt at regjeringa har samla desse sakene i éi stortingsmelding, slik at ein får anledning til å sjå ei samla behandling av oppmodingsvedtaka i ein samanheng. Utfordringar med rømd laks og luseproblematikken har tynga næringa over tid. Spesielt lus har stansa den lenge tenkte utvidinga av produksjonsvolum, og fleire tiltak er sette inn for å løyse problemet.

Gjennom handlingsplanen har denne regjeringa trappa opp kampen mot rømming og resistent lus, og dette vil ein også ha stor merksemd på vidare framover. Regjeringa vil sikre at ei revidert lakselusforskrift i større grad bidreg til å redusere risikoen for resistensutvikling, noko vi alle fryktar.

Nokon meiner at fysisk merking av oppdrettsfisk ved feittfinneklipping vil kunne bidra til at ein lettare kan identifisere rømd oppdrettslaks i lakseelver, men å fysisk merke 400 000 millionar oppdrettsfisk årleg for å ta ut nokre hundre fisk ekstra i vassdraga er ikkje fornuftig i eit kost–nytte-perspektiv eller dyrevelferdsperspektiv, er den klare meldinga frå Mattilsynet. Det er eg einig i.

Så til tradisjonelt fiskeri og ferskfiskordninga. Dei naturlege sesongsvingingane gjer at behovet for å fordele fersk fisk utover året elles er viktig, og der er ferskfiskordninga med på å forlengje denne sesongen. Høgre og Framstegspartiet gir i den samanhengen uttrykk for eit ønske om å greie ut moglegheitene for å drive levandelagring av torsk i inntil eitt år, for å styrkje nettopp ferskfiskordninga. Dette blei vi konfronterte med då vi besøkte næringa i Brussel, og det var mange som gav uttrykk for ønsket om å forlengje denne ordninga. Som nemnt ønskjer Høgre og Framstegspartiet – vi skriv det også i notatet vårt – at inntil eitt år bør greiast ut.

Så til dette med instruks. Nærings- og fiskeridepartementet vedtok 12. januar 2016 ein instruks om krav til rimeleg samsvar mellom driftsgrunnlag og fartøystørrelse ved tildeling av deltakaråtgang.

Komiteen viser til at komiteen i lnnst. 416 S for 2015–2016 ikkje fullt ut slutta seg til innhaldet i instruksen.

Komiteen uttalte der:

«Komiteen mener Norges Fiskarlag i sitt innspill bedre fanger opp hensynet til de mindre fiskefartøyene samtidig som det gis en viss åpning for bevegelse mellom de ulike størrelsesgruppene innen kystflåten. Komiteen støtter dette synet.

(…)

Komiteen viser til at Stortinget vil foreta en helhetlig behandling av strukturspørsmål i fiskeflåten som en del av oppfølgingen etter regjeringens ekspertutvalg som skal utrede hvordan kvotesystemet for fiskeflåten bør være i framtiden (Eidesen-utvalget).»

Eit fleirtall i komiteen meiner framleis, sjølv om Eidesen-utvalet ikkje har behandla spørsmålet enno, at Fiskarlaget sin modell er betre dekkjande, og fremjar på bakgrunn av det følgjande forslag:

«Stortinget ber regjeringen implementere Fiskarlagets modell ved første anledning.»

Men når er første anledning? Er det slik som ein sa ved førre korsveg, at det er knytt til Eidesen-utvalet si evaluering og behandling her i Stortinget, eller er det andre ting? Blant andre SV kom jo med eit heilt anna signal no for ein liten augneblink sidan. Dette viser berre kor viktig det er med føreseielege og langsiktige vilkår.

Fiskebåt går imot det forslaget som Fiskarlaget sin modell skisserer, så her er det to tunge organisasjonar som vektar kvar sin veg. Likevel vel ein å høyre berre på éin av organisasjonane, sjølv om dette får svært negative utslag for dei som no har sett i verk tiltak basert på instruksen slik han ligg føre i dag. Det viser som sagt kor viktig det er med føreseielege og langsiktige vilkår. Det er nokre få som har gjort endringar og kjøpt kvotar i tråd med instruksen slik han ligg føre per dags dato, og det er mitt håp at ein no ikkje set desse, som har gjort betydelege investeringar, i ein håplaus situasjon.

Men eg tolkar forslaget slik at dette skal innførast på ein slik måte at det ikkje rammar utilsikta og urettferdig dei som har lagt til grunn dagens instruks. Det er som sagt fleire som har lagt betydelege investeringar til grunn og gjort endringar, og vi kan ikkje berre fullstendig oversjå dei tiltaka som dei har sett i gang basert på dagens instruks, slik han verkar no.

Line Henriette Hjemdal (KrF) [15:45:46]: Aller først har jeg lyst til å si takk til regjeringen og statsråd Sandberg som har gitt oss denne samlemeldingen der næringskomiteen får lov til å diskutere disse viktige sakene.

Fiskeressursene våre er store, og de er svært viktige for landet vårt. Det har de vært gjennom hele historien, og det er de fortsatt i dag. Både fiskeri og havbruk bidrar til stor verdiskaping og viktige arbeidsplasser. Det er derfor viktig at vi legger til rette på en god måte og gir gode rammebetingelser for disse næringene, samtidig som vi har de nødvendige restriksjoner, slik at vi har kontroll på bestand og hvordan vi påvirker miljøet.

Dette gjør at det dukker opp mange dilemmaer og hensyn som må veies opp mot hverandre, slik vi ser i de ulike sakene vi har i denne meldingen. Samtidig er det viktig å være langsiktig og tenke helhetlig. Derfor har også Kristelig Folkeparti ønsket å se noen av de sakene vi nå har til behandling, i sammenheng med Eidesen-utvalgets forslag, slik at vi ikke gjør endringer før vi kan se helheten. Dette gjelder flytting av kvoteåret, og det gjelder nasjonalitetskravet for eierskap av fartøy.

Så er det en sak som de foregående medrepresentanter har tatt opp, og det gjelder det at et flertall i komiteen nok en gang slår fast at regjeringen må endre instruksen om krav til forholdsmessighet mellom fartøystørrelse og driftsgrunnlag. Det var også komiteens flertall – en samlet komité – inne på i fjor vår. I Innst. 416 S for 2015–2016 står det, som også representanten Grimstad siterte:

«Komiteen mener Norges Fiskarlag i sitt innspill bedre fanger opp hensynet til de mindre fiskefartøyene samtidig som det gis en viss åpning for bevegelse mellom de ulike størrelsesgruppene innen kystflåten.»

Representanten Grimstad problematiserte at Norges Fiskarlag er for og Fiskebåt er mot. Men jeg tror helt sikkert representanten Grimstad husker at det visste vi som komitémedlemmer også i fjor, da vi behandlet denne saken. Men jeg skal gi representanten Grimstad helt rett i hvordan det vedtaket vi nå gjør, skal bli tolket – at det må legges til grunn at de som er i prosess, de som har gjort endringer, ikke blir rammet av den endringen som nå er. Det skal jeg gi representanten helt rett i. Vi visste nok at her er det uenighet, men da var det altså en samlet komité som sa noe, og nå er det et flertall som sier noe.

Når det gjelder havbruk, er det bra at regjeringen nå har laget en strategi mot rømming av oppdrettsfisk. Men Kristelig Folkeparti mener regjeringens tilnærming om at planen skal ha begrensede økonomiske konsekvenser, og at forslag som eventuelt kan gi kostnader eller ulemper for næringen, skal vurderes senere, ikke er helt «to the point». Vi mener at denne problemstillingen er for alvorlig til at vi ikke skal sette inn gode tiltak som vi vet nytter, selv om det koster noe.

Så har jeg også lyst til å nevne handlingsplanen mot resistens mot legemidler mot lakselus. Det er viktig at den følges opp nå, slik at vi sikrer at vi har metoder som fungerer for å få bukt med lakselusen. Da vi behandlet havbruksmeldingen, var dette noe av det viktigste for undertegnede, både når det gjelder resistensproblemet og rømming av laks, at vi får kontroll på det, for da har vi også mulighet til å få en bærekraftig utvikling av denne viktige næringen.

Statsråd Per Sandberg [15:50:03]: Stortinget vedtar hvert år forskjellige anmodningsforslag til regjeringen. Den siste tiden har det vært en betydelig økning i antall anmodningsforslag på fiskeri- og havbruksområdet. Det er veldig bra. Derfor er jeg også veldig glad for at det er gode tilbakemeldinger på denne formen, slik at man faktisk får de ulike anmodningsforslagene og politikken opp til debatt i Stortinget. Det er godt å høre.

Så er det sånn at tiden tillater meg ikke å gå gjennom alle problemstillingene, men jeg registrerer at i stor grad er komiteen enig i de vurderinger som undertegnede har gjort med hensyn til oppfølging av anmodningsforslag, osv.

Men så er det én sak som står igjen, og det er den såkalte instruksen. Om en skal kalle det støy eller uenighet, er jeg litt usikker på, men i utgangspunktet dreier denne instruksen seg tross alt bare om departementets initiativ til klargjøring av forvaltningspraksis. Derfor er det interessant at Stortinget legger så mye prestisje i denne saken.

Jeg mener fortsatt – og framtiden vil vise det – at dagens instruks sørger for forenkling, forutsigbarhet og fleksibilitet for næringen. Ved behandlingen av sjømatindustrimeldingen var det en samlet næringskomité som ba om en oppmykning av regelverket om friere fartøyutforming. Representanten Grimstad har også vist til tidligere vedtak, så dette er ikke enkelt å forholde seg til, når man ser på de ulike vedtakene. Jeg kunne gjerne sitert disse ulike vedtakene, som er gjort av en samlet komité, og av flertallet i komiteen, tidligere – som tydeligvis ikke lenger er gjeldende.

Jeg registrerer at debatten er ført på premisser som at man fører kvoter over til kvotebaroner, osv. Etter at dette ble kjent, har jeg fått utallige tilbakemeldinger og henvendelser fra mange mennesker, selv unge mennesker. Og jeg vil gjerne sitere fra en av disse:

«Kort, min bakgrunn er denne. Jeg er 27 år, har fisket konstant, helt ifra ungdomsskolen, og har arbeidet hardt for å skape meg et levebrød i fiskerinæringen. Jeg har 7 ansatte. Jeg er midt inne i en prosess, hvor vi har solgt to eldre båter, og er i ferd med å prosjektere et nytt, større fartøy. (over 21 meter) Som et ledd i dette, har vi basert oss på instruksen som har vært gjeldende siden 12. januar i fjor, og bl.a. i 2017 kjøpt nødvendige deltakeradganger (…) Jeg har i 2017, sammen med banken, brukt nesten 20 millioner kroner på disse investeringene, i god tro og iht. gjeldende instruks.»

Ut fra tidligere vedtak i næringskomiteen – samlet og et flertall – har man forberedt seg på dette. All sparekapital har denne unge gutten på 27 år brukt. Han har jobbet på fiskebåt, sjark, siden han var 16 år. Han er slett ingen kvotebaron. Han har brukt alt han har i henhold til de vedtak som næringskomiteen har gjort tidligere, og i henhold til endringer i instruksen, og så kommer man nå og sier at dette er ikke lenger aktuelt. Man skal altså rive bort næringsgrunnlag, et selskap med flere ansatte, fordi det har gått prestisje i saken. Det er ingen som har tenkt på konsekvensene av dette.

Nå kommer også næringen på banen igjen og sier at dette ikke lenger har noen praktisk betydning. Hadde det vært slik, som komiteen og enkelte medlemmer i komiteen har sagt ved tidligere behandling av denne instruksen, så ja – men ingen har bedt statsråden stoppe denne instruksen. Man har bedt statsråden vurdere utslaget av instruksen. Og hvis den ville ha fått dramatiske følger, måtte jeg ha vurdert å stoppe den. Det har ikke vært dramatiske endringer. Dette er fartøy – det gjelder ikke kvotebaroner – der man forsøker å skaffe en næringsvei med flere ansatte.

Jeg skal selvfølgelig følge opp det Stortinget vedtar, men jeg må i hvert fall få lov å be om å få bruke den nødvendige tid som skal til, slik at ikke flere skal bli rammet unødig av dette vedtaket. Det betyr nødvendigvis en høring der næringsorganisasjonene også får komme med sine innspill til hvilke konsekvenser dette faktisk vil få etter ett og et halvt år. Det er altså ikke slik at man kan gjøre dette snarest eller umiddelbart, det må foretas en seriøs vurdering gjennom en høring, der alle får komme med sine innspill, og det slås fast hvilke konsekvenser en umiddelbar stans av denne instruksen vil få.

Geir Pollestad (Sp) [16:07:07] (leiar i komiteen): Eg vil berre knyta nokre kommentarar til enkelte delar av forslaget.

For det første: Når det gjeld punktet som handlar om ein strategi mot rømming, vil eg understreka at Senterpartiet meiner at ein har eit for lågt ambisjonsnivå, at ein ikkje er villig til å setja i verk tilstrekkeleg med tiltak. Det er ei dårleg grunngjeving å hevda, som både enkelte politikarar og næringa sjølv ofte gjer, at det var verre før. Målet må vera ein nullvisjon for rømming og verkemiddel som gjer at det vert ein realitet.

Så vil eg òg knyta nokre kommentarar til den såkalla instruksen og det som har vore sagt om han: Eg reagerer òg på måten statsråden ordlegg seg om denne saka. Eg var overraska sist statsråden valde å sjå vekk frå den klare føringa frå Stortinget i saka, og eg registrerer at statsråden òg no ser vekk frå formuleringa om at han skal implementerast ved første anledning. Det er som statsråden sjølv sa: Her er det snakk om forvaltningspraksis. Det stiller lågare krav til kva for demokratiske prosessar som skal køyrast før ein sånn instruks kan gjevast.

Eg opplever at me har ein fiskeriminister som snakkar veldig mykje, men som ikkje har den tilsvarande evna til å lytta til dei klare føringane som Stortinget legg. Og det går ikkje an å gjera det tydelegare enn det som fleirtalet i komiteen gjer i sitt forslag til vedtak i dag.

Så eg vil berre minna om at Stortinget ikkje er eit rådgjevande organ. Dette er eit klart forslag til vedtak, og det må ein kunna forventa at regjeringa følgjer opp. Ein må særleg kunna forventa at ein statsråd frå ei mindretalsregjering følgjer opp ein så klar merknad så snart som råd er, og ikkje finn alle tenkjelege måtar å trenera denne saka ytterlegare på.

Torgeir Knag Fylkesnes (SV) [16:09:58]: Denne debatten fekk ei ny vending etter innlegget frå statsråden, der han meinte at det vedtaket som Stortinget i dag gjer, ikkje skal følgjast. Det skal ikkje gjennomførast ved første anledning. Det skal sendast ut på høyring først, og så skal ein lage overgangsordningar, osv. Ingen her har noka oversikt over kva statsråden har i tankane om kva slags type prosess han har tenkt å setje i gang, men alle her veit kva det vedtaket inneber, i alle fall dei som står bak vedtaket. Det skal sjølvsagt ikkje ha nokon tilbakeverkande kraft, som representanten Grimstad er redd for – tilbakeverkande kraft for dei som allereie har gjennomført ein prosess i samband med den instruksen som statsråd Sandberg i si tid innførte. Men at denne instruksen no skal endrast – jf. modellen frå Fiskarlaget – ved første anledning, altså snarast, er det som er forslag til vedtak i dag. Det er Stortinget si meining. Da er det ikkje noka anledning for regjeringa til å tolke eller forstå dette på ein heilt annan måte, og ikkje minst er det i alle fall ikkje noka anledning for regjeringa til å gjere noko heilt anna enn det som Stortinget vedtar.

Eg vil igjen vise til kontroll- og konstitusjonskomiteen og sist gang Stortinget behandla spørsmålet om korleis ein skal forstå «oppmodingsvedtak», altså vedtak som er fatta av eit fleirtal på Stortinget: Oppmodingsvedtak er å forstå som instruksar til regjeringa, blir det sagt frå kontroll- og konstitusjonskomiteen. Og i ein eigen rettleiar frå regjeringa om korleis ein skal gå fram i høve til Stortinget, som kan nyttast fritt på regjeringen.no, står det å lese at fleirtalsvedtak på Stortinget, altså oppmodingsvedtak, skal regjeringa gjennomføre så raskt som mogleg. Altså: Det er ikkje noka moglegheit til å vente med å gjennomføre det. Det er heller ikkje moglegheit til å lage prosessar rundt det som skal utvatne det. Her skal ein berre følgje vedtaket frå Stortinget.

Viss det viser seg at statsråden – i strid med dei retningslinjer for praksis som er nedfelte i Stortinget, og i strid med alle dei vedtaka som er fatta i Stortinget – ikkje held seg til dette, står vi i ein ganske alvorleg og ganske annan situasjon enn det som er utgangspunktet for denne saka. Eg vil be statsråden kome opp og klargjere sitt standpunkt på dette, slik at dette blir klart her og no.

Laila Davidsen (H) [16:13:03]: Jeg må starte med å takke regjeringen og fiskeriministeren for å være offensiv i problematikken rundt rømt oppdrettslaks og den påvirkning det kan ha på villaksen. Det er mange av oss som er bekymret for det og for om villaksen står i fare for å endres genetisk. Undersøkelser tyder nemlig på at innblanding av gener fra rømt oppdrettslaks kan føre til lavere produktivitet og redusert høstbart overskudd av villaks, og at de opprinnelige bestandene kan gå tapt ved langvarig og sterk påvirkning. Det er alvorlig. Med all respekt: Dette fikk utvikle seg på de rød-grønnes vakt. Derfor er jeg glad for at denne regjeringen har trappet opp kampen mot rømming.

Så har jeg lyst å understreke at Høyre naturligvis vil stille miljøkrav til oppdrettsnæringen. Men det vi ikke vil, er å la dem kjøpe seg ut av rømmingsproblematikken. Vi må stille krav som virkelig gir beskyttelse til villaksen. 1 mill. kr i bot vil ikke redde verken Alta-laksen eller andre laksestammer.

Heldigvis jobber næringen selv mot det samme målet som oss politikere, nemlig en nullvisjon for rømming. Det gjøres mye forskning og undersøkelser om hvor oppdrettslaksen tar veien hvis den – mot formodning – skulle komme seg ut av merden. I forrige uke var det tre oppdrettsselskaper i Alta som gikk sammen med Akvaplan-niva og slapp ut 50 sporingsmerkede laks, fordi de ønsker å finne ut bl.a. hvor dypt de går, om de svømmer sammen, og om de følger strømmen. Alt det arbeidet som nå gjøres av myndighetene, fiskeriministeren og næringen selv, gjør at jeg håper at vi nå har lest om det siste tilfellet av rømt oppdrettslaks.

Oskar J. Grimstad (FrP) [16:15:30]: Eg må også seie at eg undrar meg litt over korleis denne debatten utviklar seg. Fyrst vil eg seie nokre ord om dette med utanlandske eigarar. Det har dobla seg i løpet av ein sju–åtte år, opp til no 118 utanlandske eigarar som har båt. Så har statsråden forklart i samband med EU/EØS-påverknaden det kan ha, men vi tar altså imot ifrå 3 000 til 30 000 utanlandske borgarar årleg, som desse partia jublar for, og det er klart at med eit så stort tal utanlandske borgarar der slett ikkje alle vel å bli norske statsborgarar, men likevel kan vere fiskarar, har det blitt eit problem at dei no tar ein tradisjonell norsk levemåte og inntektsmåte. Eg må seie at eg blir berre forundra over at dette er eit problem, og dei som skaper problem av det, det er nettopp dei partia som er ivrigast når det gjeld å seie ja til at vi skal bli fleirkulturelle. Men eg er einig i det statsråden seier. Ein skal bu i Noreg, og det må sjekkast jamleg.

Så til instruksen: Her begynner ein nærmast å piske på plass ei ordning der nokre har gjort investeringar og har tatt omsyn til instruksen slik han ligg føre etter førre vedtak i komiteen, og etter at statsråden gjorde instruksen sin gjeldande. Så har dei handtert dette deretter og gjort investeringar, betydelege investeringar, vi har ungdomar som er i næringa og har satsa på det sidan dei gjekk ut av ungdomsskulen – no skal altså desse på plass.

Representanten frå SV seier at nei, det er klart at dei som har gjennomført prosessen eller er i prosess, ikkje skal rammast. Altså, korleis tolkar ein «er i prosess», eller er det dei som har gjennomført? Korleis skal ein handtere dette viss ein ikkje er villig til å seie at her må vi i alle fall bruke fornuftig tid, eller at vi lèt det gå ut på høyring og lèt dei få bidra med synspunkt, dei som dette gjeld – inkludert fiskeriorganisasjonane? Det ville vere den fornuftige måten og den pragmatiske og gode løysinga på ei sak som vi er i ferd med å lage eit problem av no, som ikkje er eit problem.

Eg må seie at eg forventar og ventar – eg ser at Venstre også skal på talarstolen og halde eit innlegg no. Kristeleg Folkeparti var jo veldig tydeleg. Høgre er veldig tydeleg. Framstegspartiet er veldig tydeleg. Så det er eit politisk fleirtal for at dette må sjåast på på ein pragmatisk måte, og eg vil håpe og tru at også Venstre – og for så vidt også andre parti – vil sjå på dette på ein måte som er tenleg for næringa og enkeltpersonar i næringa.

Pål Farstad (V) [16:18:49]: Først vil jeg også takke statsråden for måten han kommer til Stortinget med disse sakene på. I stort er det jo stor enighet om hvordan dette skal gjøres, med de ulike sakene innenfor den store saken. Men også jeg vil si noe om dette med instruksen. Først vil jeg bare understreke at jeg har tiltro til at statsråd Sandberg gjør dette på en god måte og den måten som vil kreves. Den som gjør sine vurderinger knyttet til investeringer, og gjør sine investeringer basert på dagens instruks, kan jo ikke rammes. Så her det åpenbart at vi må være romslige i overgangen til den nye ordningen det nå blir sagt klart og tydelig hvordan statsråden skal gå videre med. I denne perioden må vi sørge for at det er ordninger som gjør at rettssikkerheten i hvert fall blir ivaretatt for den enkelte.

Så vil jeg også legge til at jeg kjenner meg trygg på at rådet fra Norges Fiskarlag er godt gjennomtenkt, og vil også peke på – siden det har vært nevnt her at det er flere organisasjoner som har kommet med ulike signaler – at Fiskarlaget er den eneste organisasjonen som favner hele spekteret av fiskebåtstørrelser eller flåtegrupper. Så det er ikke helt unaturlig å legge litt ekstra vekt på det som kommer derfra.

Ingrid Heggø (A) [16:21:13]: Det vart litt underleg å høyra når Framstegspartiet ved Oskar J. Grimstad viser til at det er viktig med langsiktigheit og føreseielegheit. Eg er heilt einig i det, men samtidig har ein ein statsråd som alltid søkjer knappast mogleg fleirtal. Kor mange gonger har vi ikkje høyrt statsråden seia: Eg hadde fleirtal då saka vart lagd fram. Pliktene vart lagde fram – då vart det brukt – eller kongekrabbesaka, for å nemna to.

Justering av instruks – det er innført klare køyrereglar, og det er bra. Òg det med likebehandling ved innføring av instruksen, som ikkje nokon har teke opp her i dag, det var bra. Det absolutte skottet som vart 11 meter og nedover, det var bra. Men så til det som ikkje var fullt så bra: Eg vil minna om at Fiskebåt faktisk er ein underorganisasjon i Norges Fiskarlag. Her vert det vist til som om det er to forskjellige organisasjonar – det er ikkje det. Så er det eingong slik at ministeren faktisk har hatt god tid på seg til å endra instruksen i tråd med det som vart sagt, sjølv om vi brukte ordet vurdera.

Så vert det sagt to ting her: 1: Det er berre tre fartøy – ingen dramatikk. 2: Det er alvorlege konsekvensar med det fleirtalet kjem med her i dag. Når statsråden oppå alt seier at han kvar dag har vurdert endring av instruksen og om det er dramatikk, og så seier at det berre er tre båtar det gjeld, ja, då seier det i seg sjølv noko om tidsbruken og manglande handlekraft. Så konstaterer eg at statsråden korkje kan eller vil gjera greie for årsaka til at det faktisk har skjedd ei dobling av talet på utanlandske båteigarar. Det vert òg vist til at ein ikkje ønskjer å sjå på det som vi tidlegare raud-grøne ber om, nemleg ei justering ned til 11 meter frå 15 meter.

Det er på sin plass å spørja korleis statsråden ser på komitémerknader og fleirtalsmerknader. Eg vil presisera det representanten Pollestad sa: Stortinget er ikkje eit rådgjevande organ for regjeringa. Regjeringa skal oppfylla det Stortinget seier, og så skal sjølvsagt rettssikkerheita varetakast, akkurat slik representanten Farstad gjorde godt greie for her.

Så vil eg heilt til slutt knyta noko til utvidinga av EU som vart gjeven som eit alternativ eller eit forslag til svar på replikken min. Det er jo stort sett islendingar som eig båtane, og så vidt eg veit, er ikkje dei medlem i EU eingong, og har i alle fall ingenting med utviding av EU å gjera. Dei islendingane som f.eks. er i Mehamn, er heilt OK; dei bur der. Men kva vert gjort med postkasseselskapa som er der? Det er dei vi vil til livs, ikkje dei som faktisk bur der.

Statsråd Per Sandberg [16:24:34]: Først må jeg svare ferdig på spørsmålet fra replikkrunden – jeg tror også jeg har svart på det tidligere – når det gjelder fleksibilitet innenfor havbruk. At Arbeiderpartiet ikke ønsker fleksibilitet for de små oppdretterne, er overraskende i seg selv. Men den eneste årsaken til at jeg har gjort denne vurderingen, er for å skape fleksibilitet også for de små når man inndeler i produksjonsområder, sånn at en ikke blir låst inne. Nå får altså de som driver med foredling, fleksibilitet på tre produksjonsområder. Så det vil alltid være en fordel med fleksibilitet for dem som er pålagt foredling.

Jeg er veldig glad for at både Kristelig Folkeparti og Venstre, i hvert fall, er blant de partiene som forstår at man må ha noen prosesser her for å sikre en reversering av instruksen. At Arbeiderpartiet og SV ikke har ønsket å ta hensyn til disse små aktørene som ønsker å bygge seg opp og skaffe arbeidsplasser – og ikke minst økonomisk sikkerhet og sikre arbeidsplasser – er også overraskende.

For hva er en prosess? Hva er en prosess? Det er derfor jeg ber om det, det vil være nødvendig nå å få innspill fra næringens organisasjoner – også Fiskarlaget, faktisk – om hvilke typer tilfeller som kan være aktuelle eller uaktuelle for overgangsregler, og hvilke overgangsregler det eventuelt måtte være. Eksempler på dette kan være aktører som allerede har signert kontrakt om nytt fartøy – svære investeringer – eller det kan være dem som har investert eller gjort andre grep med tanke på kjøp av nytt fartøy, eller dem som har brukt tid og ressurser på interne overveielser og strukturendringer, med ulike planer, ikke bare med bakgrunn i instruksen, men også med bakgrunn i enstemmighet i næringskomiteen og flertallsvedtak som har sagt at man ønsker fleksibilitet og at man får større frihet til fartøyutforming. Det er sagt, og aktørene der ute har tatt det inn over seg.

Jeg sier heller ikke at Fiskebåt har noe krav – det har jeg ikke sagt. Fiskebåt sier imidlertid at rederier som allerede har gjennomført splitting av kvoter og utskifting av fartøy i henhold til instruksen, vil klart nok være vernet mot en eventuell innstramning – og dette er en betydelig innstramming. Men det er ikke en innstramning som vil ha noen praktisk betydning framover, for det er ikke noen større endringer nå med denne instruksen enn det var før instruksen, bare det at da var det dispensasjon og ulik skjønnsvurdering fra sak til sak. Det var like mange tilfeller før som det er nå.

Men jeg er glad for at Kristelig Folkeparti og Venstre gir en tilslutning til at man får prosesser som sikrer rettssikkerheten, og at man i hvert fall sikrer dem som har forberedt seg på denne instruksen sånn som den foreligger.

Torgeir Knag Fylkesnes (SV) [16:28:08]: Eg viser til regjeringas eiga rettleiing om korleis ein skal følgje opp oppmodingsvedtak:

«4.6.1 Oppfølging av anmodningsvedtak. Anmodningsvedtak må følges opp så snart som mulig. Vanligvis vil vedtakene gi regjeringen en viss frihet til selv å vurdere hvordan de best kan følges opp. Er det uklart hvordan vedtaket skal forstås, bør departementet i forbindelse med oppfølgingen av vedtaket redegjøre for hvordan det har forstått vedtaket.»

Det er heilt openbert her – og det er ingen som har kravd at dette skal skje utan at ein skal bruke ein viss grad av skjønn, det er det ikkje – at vedtaket står slik det står skrive, og at det er ein instruksjon frå Stortinget. Ministeren heidrar veldig ofte Stortinget – det er på Stortinget demokratiet er, det er Stortinget som skal styre politikken. Det er jo heilt riktig. Det skal ikkje vere nokon tvil rundt det.

Sidan det ikkje er noko grunnlag for regjeringa sin modell, regjeringa sin instruks – det finst ikkje eit grunnlag på Stortinget som støttar opp om han – og det no kjem eit vedtak om at ein skal implementere Fiskarlagets modell, som det er stor oppslutning omkring på Stortinget, er det einaste oppdraget til regjeringa å finne ut korleis dette skal følgjast opp så snart som mogleg. Da må ein sjølvsagt ta visse omsyn. Men det skal skje så raskt som mogleg. Det skal ikkje vere ei moglegheit her for ministeren til å drive ein lang prosess og høyringsprosessar – då undergrev ein vedtaket frå Stortinget. Så her går fiskeriministeren – kanskje ikkje overraskande – på ein veldig tynn knivsegg mellom kva han har demokratisk grunnlag for å gjere, og kva han ikkje har demokratisk grunnlag for å gjere.

Med det tenkjer eg at vi kan avslutte denne debatten, og så følgjer vi med på kva som skjer dei neste dagane, for det er den tidshorisonten vi held oss til her.

Ingrid Heggø (A) [16:30:37]: Dersom statsråden hadde høyrt etter då eg – og Arbeidarpartiet – heldt innlegget mitt, hadde han høyrt at eg nettopp poengterte at sjølvsagt skal rettssikkerheita takast vare på. Det burde ein faktisk ha klart å få med seg. Ei endring har heller ikkje tilbakeverkande kraft.

Eg viste òg til representanten Farstad når det gjeld akkurat dette punktet, så no håpar eg at òg statsråden har klart å få med seg kor Arbeidarpartiet står. Dette står slett ikkje i motsetnad til det eg sa om at ei regjering må følgja opp vedtak som vert gjorde i Stortinget.

Oskar J. Grimstad (FrP) [16:31:34]: Eg forundrar meg over representanten Heggø, som går på talarstolen her – og eg høyrde veldig godt kva representanten Heggø sa. Ho nemnde ein statsråd som søkjer eit knappast mogleg fleirtal. Det er no eingong slik at denne regjeringa har eit relativt knapt fleirtal dersom ein får med seg samarbeidspartia. Og eg trudde det var det demokratiet som vi alle hegnar om – eit fleirtal er eit fleirtal, om det er knapt, eller om det er stort. Så å skulde ein statsråd for å søkje eit knappast mogleg fleirtal er ein underleg påstand.

Så registrerer eg til slutt at det er vondt for SV å måtte krype til korset når eit fornuftig fleirtal her i salen i dag beskriv situasjonen slik at dette må handterast på ein måte som er hensiktsmessig, som er fornuftig, som tener næringa, som tener enkeltpersonar innanfor næringa, og at det ikkje blir ei politisk sak som er skapt av SV, og som ikkje burde fått – og heldigvis heller ikkje får – ein slik ende som SV ønskjer.

Statsråd Per Sandberg [16:32:48]: Jeg tror jeg sa i mitt tidligere innlegg at selvfølgelig skal undertegnede og regjeringen følge opp de vedtak som Stortinget gjør. Og så kommer jeg med noen tilleggsbekymringer knyttet til dette, fordi saksordføreren sa at dette skal gjennomføres raskest mulig. Da tenkte jeg: Hva er raskest mulig? Det er altså slik nå, heldigvis, at det er flere som slutter seg til at dette kanskje ikke kan gjøres raskest mulig. Det er ulike hensyn å ta, med tanke på de mange som har gjort forberedelser. Og forslaget til vedtak her nå er «ved første anledning». Og så kan jeg si: Ja, ved første anledning skal jeg gjennomføre Stortingets vedtak. Men hvorvidt det er neste søndag, eller om det er neste søndag igjen, er litt vanskelig å si nå, for jeg må ha noen vurderinger med hensyn til konsekvensene. Det har jeg fått støtte til i Stortinget, og det er jeg veldig fornøyd med. Jeg skal følge opp vedtaket – selvfølgelig skal jeg det.

Så må jeg få lov til å kommentere det med knappe flertall. Ja, nå er situasjonen den, som også representanten Grimstad repliserte, at det er mange knappe flertall. Slik har det alltid vært i det norske stortinget. Men det er klart at det er mindre sjanse for å få til bredere forlik og få større flertall bak sine forslag når det største opposisjonspartiet, som tidligere var et seriøst parti, lukker seg helt inne og ikke vil være med på å bidra til å skaffe flertall. Men det er også demokrati. Jeg har sittet i Stortinget i opposisjon i 18 år, så jeg vet akkurat hvordan det fungerer, og det er med rette at det er slik det gjøres av alle partier. Men det å bli, liksom, mistenkeliggjort fordi jeg ikke vil følge opp Stortingets vedtak, vil jeg – med all respekt – ha meg frabedt, for den respekten jeg har for dette huset, er ikke bare vesentlig; den er svær. Så er vi uenige om løsningene, og jeg kan tillate meg her å si at jeg fortsatt er uenig i at denne instruksen, slik som den foreligger nå, er til skade. Den er til beste for næringsutvikling, for å skaffe til veie gode, sikre arbeidsplasser som er lønnsomme, mens den gamle instruksen og det som nå skjer når det gjelder innstramming, faktisk vil føre til det motsatte. Der er vi uenige. Framtiden vil vise.

Torgeir Knag Fylkesnes (SV) [16:36:01]: Da kan eg hermed erklære at eg kjem til å avlyse min tur til kyrkja på søndag og søndagen deretter, i påvente av ei avgjerd i saka.

Det springande punktet i denne saka er ikkje regjeringa si myndigheit til å tilpasse ein overgang til eit nytt system sånn at det ikkje får uheldige konsekvensar for dei som allereie er akkurat i avslutninga av ei eller anna form for prosess – det har regjeringa i utgangspunktet myndigheit til å gjere. Men når ein gjennomfører vedtak på ein sånn måte at det tar så lang tid at ein i praksis har undergrave det fleirtalet som er på Stortinget, som regjeringa er ueinig med: Da har ein trådd over ei grense, da held ein seg ikkje til Stortinget og det demokratiske grunnlaget ein har til å vere i regjering. Det er det som er det springande punktet.

Og det er det inntrykket fleire av oss fekk etter det første innlegget frå statsråden, at det har gått så stor prestisje i denne saka at det ikkje var snakk om å følgje opp dei vedtaka som Stortinget hadde pålagt regjeringa å gjennomføre. Alle skjønar jo at da er heile grunnlaget for det norske demokratiet borte, viss regjeringa berre turar fram som ein enkelt statsråd ønskjer. Da er vi på ville vegar.

Men viss vi her berre snakkar om eit par søndagar og ein normal myndigheit til å gjennomføre dette på ein skånsam måte, da meiner eg det er innanfor. Går det utover dette, da meiner eg vi har ein veldig alvorleg situasjon.

Geir Pollestad (Sp) [16:37:52]: Eg registrerer at når statsråden vert pressa, så vert orda større. For denne saka er etter mitt syn ikkje veldig komplisert. Det er sånn at det som er viktig, må skje raskt. Den nye modellen vert implementert for nyetilfelle, og derfor må han raskt på plass. Eg meiner at statsråden må kunna ta seg den tida som trengst for å kunna sjå korleis ein skal handtera dei som har innretta seg etter den gjeldande instruksen. Men instruksen skal endrast, og det bør av omsyn til førehandsberekning skje raskast mogleg.

Eg vil understreka at eg, og Senterpartiet, er heilt einig i det både Venstre og Kristeleg Folkeparti har sagt om dette, og oppfattar at deira syn òg er relatert til dei som har innretta seg etter gjeldande instruks.

Det som er litt spesielt i denne saka, er at me har eit forslag der fleirtalet har sagt at ein fryktar at dette kan gje negative langsiktige konsekvensar. Det er bakgrunnen for forslaget. Så er det sånn at alle parti, utanom Høgre og Framstegspartiet, støttar forslaget. Då finn eg det veldig spesielt at statsråden, frå talarstolen, sankar ein slags innbilt verbal støtte frå Høgre og Framstegspartiet, saman med Kristeleg Folkeparti og Venstre, for eit forslag og forståinga av eit forslag som verken Høgre eller Framstegspartiet er med på. Det må jo vera sånn at sidan denne saka er så viktig at Høgre og Framstegspartiet stemmer imot, må dei vera ueinige, og då skal det ikkje vera dei to partia som definerer korleis denne teksten skal forståast.

Så mitt råd til statsråden vil vera: Sørg raskt for at dette gjerast gjeldande for nye tilfelle. Sørg for at dei som har innretta seg etter instruksen, får fleksible overgangsordningar. For det er nettopp det fleirtalet understrekar: Ein fryktar dei langsiktige konsekvensane, og ein ønskjer å sjå dette samla når ein skal behandla Eidesen-utvalets utgreiing.